VI, IV, 14. Trapizon’un ötesinde Armenohalib boyuna ait topraklar başlar, sonra, 30 mil ileride Büyük Ermenistan. Kıyıda, Trapizon’a varmadan Piksit nehri akar, Trapizon’un arkasında atlı arabacılar denilen Sannlar ( Geniohlar ) ve Trapizon’dan 140 mil uzaklıkta kıyısında aynı adı taşıyan kalenin bulunduğu Absar ırmağı vardır. Bu topraklardaki dağların ardında İberya, kıyıda ise atlı arabacılar denilen Geniohlar, Amfitaylar ve Lazlar yaşar. Burada Akapseon, İsis, Mogr ve Bati ırmakları, Kolheti kabileleri, Matia ve Herakl şehirleri ve Karadeniz bölgesinde tanınan Fasis ırmağı ve burnu bulunmaktadır. Fasis Moshların topraklarının içinden geçer ve 38,5 mil mesafede her türlü geminin geçebilmesine uygun olan genişlik ve derinliğe sahiptir,  bu mesafeden biraz ileriye gidince yalnızca küçük gemiler geçebilmektedir. Fasis ırmağının üzerinde 120 köprü vardır. Gerçi  ters yönde iki geniş nehir kolunun Fasis’le birleştiği yerde denizden 15 mil uzaklıkta bulunan en ünlüsü Eia olmasına  rağmen, Fasis ırmağının kıyısında inşa edilen pek çok şehir vardı. Bu şehirlerin arasında en çok bilinenler Tindarida, Sirkeum, Fasis ırmağının hemen ağzında kurulmuş Sugnum’dur. Bu kolların adı Gippos ve Kianey’di. Şu anda, adını, üzerinden geniş gemilerin geçmesine uygun olduğunu belirtiğimiz ırmakla ( Fasis ) birleşen ırmaktan alan yalnızca bir şehir, Suriy kaldı. Uzunluğu ve genişliği ile dikkati çeken diğer ırmaklar da vardır: bunların arasında Glaukus; Absar ırmağının ağzından sonra başka bir ırmak gelir – Harien, eski tarihçiler tarafından yumru yiyenler olarak tanınan Salt halkı, diğer kabile Sanlar ayaşar. Kafkas dağlarının içinden başlayan Gob ırmağı Sanlara ait toprakların arasından akar, sonra Roan nehri gelir, Sebrikiklerin toprakları-, Zigana, Tarsos, Astelief, Hrisoroas nehirleri, Absil boyu, Fasis’ten 100 000 m uzaklıkta Sevastopol kalesi, Sanig boyu, Tzign ve Penin şehirleri ve daha sonra ise farklı adlarla anılan Geniohlar gelir.

^VI, V, 17. Daha aşağıda Kolika denilen Karadeniz bölgesi bulunmaktadır. Kolika’dan yukarı gittikçe Kafkas sıradağları Ripius dağlarının çevresini kuşatır, yukarıda belirttiğimiz gibi; sıradağların bir kısmı Karadeniz ve Azak Denizine, diğer kısmı ise Hazardenizi yönüne doğru uzanır. Neredeyse kıyının kalan kısmınında ise siyah kaban giyen Melanhlen boyları ve Korakslar, Antemunt nehri üzerinde ise şimdi ıssız olan, ancak bir zamanlar, Timosfen’e göre farklı dillerde konuşan 300 boyun sığınak olarak seçtiği ve Romalı tüccarların 130 tercüman yarcımıyla ticaret yaptığı bir yer olarak ünlenen Kolheti şehri Dioskuria gelir. Bazılarına göre Dioskuria Genioh boyunu oluşturan Kastor ve Polluks atlı arabacıları tarafından kurulduğunu düşünmektedirler. Herakl şehri Dioskuria’dan 100 mil, Sebastopol ( Suhumi ) 70 mil uzaklıkta bulunmaktadır. Buradaki boylar sırasıyla: Aheyler, Mardlar ve Kerketler, sonra ise Serrler ve Tzefalotamlar gelmektedir. Bu bölgenin içinde Geniohlar tarafından yıkılan ve oldukça zengin bir şehir olan Pitiunt ( Pitsunda ) bulunur. Pitiunt’un arkasında Epageritler, Kafkas sıradağlarında Sarmat boyu, onlardan sonra ise Savromatlar gelmektedir.

1.Plinius, Romalı tarihçi, bilimadamı ve devlet memuru (23/29-79 ).

2.79,tarihçinin ölüm tarihi.

3.Armeno-Halibi, Etnolojik terim. Halibler’de ( Kolh boyu)  M.Ö 2. yüzy·l·n ba··nda ortaya ç·kan  Küçük Ermenistan etkisi görülür (Gürcistan Tarihi Üzerine Notlar, 1 cilt, Tiflis, 1989, 274-275 sayfalar).

4.Piksit, ·imdi Vitse-Su, veya Lazca Vitse-Tskari

5.Plinius’un iki defa kan·tlad··· gibi, Suhumi’nin güneyinde ve kuzeyinde ya·ayan Geniohlar ayr· bir etnos de·il, yaln·zca etnosun bir meslek grubundaki (atl· arabac·lar) insanlar anla··lmaktad·r. Birincisi, Çanlar, (Driller),ikinci ve üçüncü boylar Svan ve Kolhler ( Plinius, “farkl· adlarla an·lan” atl· arabac·lardan söz etmektedir ).

6.Absar nehri: kelime “lekesiz”, “bal·ks·z” etimolojik olarak “kudretli su” anlam·na gelmektedir. Absar ve Abhaz-Apsua farkl· etimolojik anlamlara ta··maktad·rlar.

7.Amfiatan.Plinius’tan sonraki yazarlar taraf·ndan Malfiatan olarak an·lmaktad·r.

8.Akamseon. Otakampsis ( Çorohi/Çoruh nehri )

9.Matia da··n·n·n yeri belirlenememi·tir.

10.Herakl-·nguri nehri, Anaklia civar·nda Herakl burnu ( Flavius’a göre Host çevresinde ); Fazis/Fasis (Rioni).Nokalakevi veya Kutaisi. Gippos –Tshenitskali ( S. Kauhçi·vili. Antik Yunanlar Gürcistan Hakk·nda Bize Ne Anlat·yorlar, Tiflis,- 1964, 35. sayfa, Gürcüce ). Harien (Ho·) Tsivi nehri ( S. Cana·ia, Eserler, Tiflis, 1989, 273. sayfa, Gürcüce ). Tercümede “Sap halk·na eskiden bazen Svan, bazen de Ftirofag deniyordu”. Zan-Megrel ( Çanlar ) Boyu, N. Marr, S. Cana·ia. Eserler, 3. cilt,Tiflis, 1959, 15. sayfa ve di·er sayfalar

11.Hobi nehri. N. Keçagmadze’ye göre, ·nguri nehri.

12.Roan, Hobi nehri ve ·nguri nehri aras·nda bulunuyor.

13.Zigana/Singame(Flavius’a göre ), N. Keçagmadze’ye göre ( 69-70. sayfalar ), Eris Tskali. Ayn· ad· ta··yan Zigana yöresi ( Gudakva ) Eris Tskali a·z·nda bulunmaktad·r. Astelief, N. Keçagmadze’ye göre ( ·nguri, Polamberti’ye göre, Skurça, F. Brunu’ya göre ) Kodori nehrinin bir kolu.

14.Absiller: Kolh boyu.

15.Sevastopol, Suhumi kalesi.

16.Sanigler; Apsua de·il (Z. Ançabadze vd.),Svan boyu ( ·. Orbeli, D. Gulia, P. ·ngorokva, G. Meliki·vili, T. Mibçuani vd. ). Veya Zan-Megrel boyu ( N. Marr, S. Cana·ia ).

17.Tsign, Suhumi’nin kuzeyinde Saniglerin ya·ad··· bir ·ehir, Penia’n·n yerini belirlemek mümkün olmam··t·r.

18.Kolika, Kolhida’n·n( Kolheti )di·er ad·.

19.Kolh ·ehri Dioskuria, Çalba·, Kelasuri veya Gumista nehirlerinin k·y·s·nda bulunmaktad·r.

20.Timosfen’e göre farkl· dillerde konu·an 300 boyun bar·nak olarak seçti·i ve Romal· tüccarlar·n 130 tercüman yarc·m·yla ticaret yapt··· bir ·ehir olarak ünlenen Kolheti ·ehri Dioskuria ile ilgili say· veren yazarlar·n hiç de gerçe·i önemsemediklerine i·aret etmektedir.

21.Dioskuria, bir de Kodori ve Mokvistskali nehirlerinin aras·nda da bulunuyordu.

22.Tsefalotam, Kolh boyu.

23.Savromatlar, kertenkele gözleri anlam·na gelmektedir.

24.Çin Okyanusu, ·imdiki Hint Okyanusu.

25.·skit Okyanusu, Kuzey Buzdenizi.

 

Abzoe, Apsualar·n atalar· ( Abhazlar ). Gürcü tarihbiliminde buna ilk dikkati çeken Meri ·nadze’dir. Antik Ça·da Karadenizin Kuzeydo·u K·y·s·n·n Etnik Bile·eni, GSSC Bilimler Akademisi yay·n·, 1960, 84. sayfa, Gürcüce ).
Nikifor Grigoras, ·skitlerin yer de·i·tirme, Kuzeybat· Kafkasya dahil farkl· bölgeleri istila etme, kölele·tirdi·i halklarla onlar·n ad·n· alarak kar··ma ve kültür sürecini anlatm··t·r.

Çeviri ve Özet Yazı : Apsirt Rioni apsirt@ziplip.com