I, II, 39... Pontos'un ( Karadeniz ) en uç noktasında bulunanan Dioskuria körfezi ( Suhumi Koyu ) Erastofen'in verdiği tarihleri izlesek bile hemen hemen 3000 durak doğuda bulunmaktadır.

II, V, 22. Biçim olarak uzunca olan Doğu Denizi ( Karadeniz ) Dioskuriada koyunda darlaşır. XI, II, 1. ... Meotida Gölü ( Azak Denizi ) çevresinde Meotlar yaşar. Deniz kıyısındaBosfor'un Asya kısmı ve Sind Bölgesi bulunur.

Sind bölgesinden sonra Ahei, Genioh, Kerket ve Makropogon boyları yaşar. Bu bölgelerin üstünde Ftirofag nehir ağzı bulunur. Geniohlardan sonra Kafkas Dağları ve Mosh Dağlarının eteklerine uzanan Kolheti bulunmaktadır.

XI,II, 14. Korokondama'dan deniz yolu hemen doğuya gider. Oradan 180 durak uzaklıkta Sind limanı ve şehri bulunur. Sonra 400 durak mesafede Batı’lar gelir, kasaba ve liman güneye düşer. Sanıldığı gibi, neredeyse hemen bu kıyının karşısında Sinopa bulunur. Batı’lardan sonra gelen bölgeye, Artemidor, yaklaşık 850 durak uzunlukta Kerket’lerin kıyısı ( burada gemilerin yanaştığı liman ve kasaba bulunmaktadır ) adını vermektedir; sonra 500 durak uzunlukta Ahei’lerin kıyısı, daha sonra 1000 durak uzunlukta Geniohların kıyısı; en sonunda Dioskuriada'ya kadar uzanan 360 durak uzunlukta Büyük Pitiunt ( Pitsunda ) gelir. Mithridates savaşlarını anlatan ve büyük bir güvene layık ( Artemidor’a kıyasla ) tarihçiler, tam tersine, önce Aheileri, sonra Zigleri ve daha sonra sırasıyla Geniohları, Kerketleri, Moshları, Kolleri ve onların üzerinde yaşayan Ftirofaglar ve Soanları ve diğer Kafkasya çevresinde yaşayan diğer küçük halklardan bahsederler. Kıyı, dediğim gibi, once doğuya uzanır ve güneye döner; ancak Batılardan itibaren biraz kıvrılır ve sonra Pitiunta ve Dioskuriada'ya kadar gidip batıya döner; Kolheti'nin içinde bulunan bu topraklar yukarıda adı geçen kıyıya açılır. Dioskuriada’dan sonra Kolheti kıyısının kalan kısmı ve iyice büküldükten sonra Kolheti’ye birleşen Trapezund kıyısı izler; sonra kıyı düz çizgi halinde Pontos’un kuzeye yönelen sağ kıyısını oluşturur. Ahei ve Dioskuriada’ya kadar yerleşik olan diğer halklar ve Dioskuriada’dan itibaren ülkenin derinliklerindeki güneye düz çizgi halinde uzanan topraklar Kafkasya dağ eteklerinde yer alır.

XI,II, 16. Karadeniz’in doğu noktasının tamamını kapsayan Dioskuriada, böyle bir körfezde bulunduğu için ( Procopius dahil, diğer bütün yazarlar böyle düşünüyorlardı ) Pontos havuzu  olarak kabul edilir. Dioskuriada, Hazar Denizi ve Pontos arasındaki geçidin başlangıcı ve buradan daha yukarıda yerleşik olan halklar ile komşu halkların ticaret merkezidir.

Herhalde bu şehirde 70 halk vardı ( gerçeği hiç umursamayan bazı yazarlara göre bu sayı 300’e bile varmaktadır ). Gururlu ve vahşi olmaları, onları birbirlerinden ayrı ve dışarıya karşı kapalı yaşamaya zorladığından hepsi farklı dillerde konuşuyorlardı. Onların büyük çoğunluğu Sarmatlar’dı; hepsi de Kafkastı. Dioskuriada hakkında bilgilerim böyledir.

XI, II, 17. Kolheti’nin kalan kısmına gelince, onun büyük bölümü deniz kıyısında bulunur. Kolheti’nin arasından Ermenistan’dan ( Scythia olmalı ) başlayan Fasis nehri geçer. Fasis nehri sularını yakın dağlardan gelen Glavk ve Gipp’ten alır. Dioskuriada civarında Hares nehri akar.

XI,II, 19. Dioskuriada’da rastlanan halklar arasında Ftirofaglar da gelir. Bunlara pis ve kirli oldukları için “bit yiyen” ( aynı zamanda irin yiyen anlamına da geliyor ) deniyordu. Bu halkın yakınında temizlik açısından hiç de onlardan geri kalmayan , ama gücüyle onlardan üstün gelen Soanlar yaşıyor. Hepsinden en güçlüsü ve savaşçı Soan halkıydı. Soanlar Dioskuriada’nın üstündeki Kafkasya’nın doruklarını ele geçirerek çevresindeki diğer bütün halkları hakimiyeti altına almıştı. Soanların kralı ve 300 kişilik meclisi vardır. Ordusunu 250000 kişiye çıkarabildiği söylenmektedir. Gerçekten, bütün halk kitlesi, dağınık olsa da savaşma yeteneğine sahiptir. Onların ülkesinde, anlatılanlara bakılırsa, dağdan akan sular altın getirmektedir. Barbarlar elek ve tüylü postla   altın çıkarmaktadırlar. Altın post mitolojisinin buradan kaynaklandığı anlatılmaktadır. Bazı yazarlar, onlara, her iki ülkede bulunan altın duvar yazılarına dayanarak batılılar ( Pirineya İberyası ) ile aynı anlamda İberyalılar demektedir. Soanlar, savaşta okla yaralanmayan kişiye bile sadece kokusuyla büyük acı veren zehir kullanıyorlardı. Kafkasya çevresindeki diğer halklar verimsiz ve küçük topraklarda yaşıyorlardı; Hazar Denizi ve Pontos geçidinin büyük kısmınında oturan Alban ve İberya boylarını Kafkas boyları diye adlandırmak da mümkündür. Bana göre, verimli topraklara sahip olan bu boylar iyi bir ekonomi geliştirebilir.

Strabon. Coğrafya, 17 cilt, G.A Stratanovski’nin çevirisi, makale ve yorumu, 1964, 56, 60, 80, 468, 471, 474. sayfalar.

Notlar:

Strabon’a Göre, M.Ö 24’ten Önce Doğu Karadeniz Boyları

1. Strabon, ünlü antik Yunan tarihçi ve coğrafyacı ( M.Ö yaklaşık 64/63-23/24 ).

2. Kirenli Erostafen ( M.Ö 282-202 ) antik Yunan bilimadamı, Kalimaks’ın öğrencisi.

3. Adı geçen boylar Yunancadır ve şu anlamlara gelmektedir: Zigiler, boyunduruk altında bulunanlar; Geniohlar, atlı arabacılar; Kerketler, ilham verenler, Makropagonlar, uzun sakallılar; bu boylar arasında etnik farklılıklar yoktur. Onlar birbirlerinden sadece meslekleri veya dış görünüşleri ile ayrılmaktadırlar ve tek Kolh boyuna ( Aheiler dahil ) aittirler. Zigler ve Geniohlar ( eski Yunan geleneğine göre ) Pelasgların soyundan gelirler. Bu yüzden Strabon, daha güvenilir kaynaklara dayanarak, başka bir yerde Geniohları Ahei ve Ziglerden sonra anmasına rağmen  Geniolardan sonra Kolheti’nin geldiğini yazar. Geniohların etnik aidiyetini detaylı olarak inceleyen T. Mibçuani, bu terimle Gürcü boylarından biri anlaşıldığı sonucuna varmıştır.

4. M.Ö 486-395 yıllarında yaşayan Gellanik Kerketlerin üstünde Moshlar ( Meshi ) ve Haramitler ( güzel gözlüler anlamına gelmektedir ), onların üstünde ise, Geniohlar onlardan sonra Korakslar yaşar demektedir.

Çeviri ve Özet Yazı : Apsirt Rioni apsirt@ziplip.com