|
Özel
Sektörün Çay Üretimine Girmesi
-
-
38
y·l içinde (1947 'den 1985 'e kadar ) bir fabrikadan
45 fabrikaya ula·an geli·im ve 25 bin dekardan 654
dekarl·k bir alana yay·l·m görmekteyiz.
Ancak bundan sonraki 15 y·l boyunca yani günümüze
kadar Çaykur 'un fabrika say·s·nda veya çay
dikim alanlar·nda bir geli·me görünmemekte.
4 Aral·k 1984 tarihinde ç·kar·lan 3092
say·l· kanunun bu durgunlukta pay· var. Bu
kanunla; çay tar·m·, üretimi, i·letmesi
serbest b·rak·l·yor, gerçek ve tüzel
ki·ilerin ya· çay i·leme ve çay
paketleme fabrikalar· kurup i·letmeleri, ihtiyaçlar·
olan çay yapra··n· do·rudan üreticiden
sat·n almalar· imkan· sunulmu·. Yine
ayn· kanun çay tar·m alanlar·n·n
belirleme yetkisini Bakanlar Kurulu 'na verirken, çay bahçesi
kuracak olanlar·n ruhsatname almalar·n· da
zorunlu k·lm··t·r. Çay tar·mdan
özel sektöre yap·lan bu te·vik , çay
tar·m·n·n sermayesi büyük, ancak
kârl· bir alan olmas· bu sektöre h·zla
girilmesini beraberinde getirmi·tir. 3092 say·l·
kanunun çqkar·lmas·n·n ise 24 Ocak 1980
kararlar·n·n bir devam·, uygulamas·
oldu·unu söyliyebiliriz. 24 Ocak 1980 kararlar·
ile birlikte Türk paras·n· koruma kanunu kald·r·ld·,
madencilik ve yabanc· sermayeyi te·vik yasalar·
ç·kar·ld· ve ithal ikameci ekonomik
sisteminden vaz geçilerek, yaln·zca ihracat·
hedefleyen bir sistem egemen k·l·nd·. Tablo
6 'da da görüldü·ü gibi 80 sonras·
çay üretimi artmaya devam ederken, ihracatta keskin
bir dü·ü· ya·an·yor. Özel
sektörün çay üretimine girmesinin ard·ndan
Çaykur yapt·r·m ve uygulamalar·n·
a··rla·t·rarak üreticileri, kendi
için yine bir katk· ya da avantaj sunmayacak olan
özel fabrikalara yönelimini zorlam··t·r.
Örne·in, ilk sektöre giren Akfa'd·r. Ve
bu firman·n sektöre girdi·i y·l Çaykur
al·m sistemi de·i·tirilerek münavebeli
al·m sistemi getirilir. Çaykur bundan önce hergün
çay al·rken, bir gün al·p bir gün
almamaya ba·lar. Oysa çay sürgününün
12 saat 'ten fazla beklememesi gerekir. Ayn· y·l,
Çaykur ödemeleri geciktirmeye ba·l·yor.
86 Çernobil Facia's·n·n ard·ndan Çaykur
'un 60 bin ton çay· yak·l·rken, Akfa
'n·n (Örnek olarak veriyoruz, sektördeki di·er
fimalar·n durumunun farkl· oldu·u dü·ünülmemeli
) çaylar·n, bir y·l öncesinin ürünü
olduklar· gerekçe gösterildi·i için
dokunulmam··t·r. Çaykur 'un uygulama,
sistem de·i·iklikleri kararlar· yine 24 Ocak
kararlar·n·n bir uzant·s·d·r.
Bu kararlardan sonra kamu i·letmelerinde rü·vet
ve yolsuzluk t·rman··a geçmi·,
devlete ait i·letmelerin verimsizle·tirilmesi ve böylece
özelle·tirmeye gerekli zeminin haz·rlanmas·
hedeflenmi·tir. Bir di·er Özel firma 1987 y·l·nda
kurulan Ofçaysan 1991 'de "dünya kuru çay
piyasas·na hakim ve ambalajlamay· en iyi ·ekilde
yapabilen" olarak tarif etti·i ·ngilizlerin kulland···
teknolojide karar k·l·p iki adet ambalaj makinas·
ithal ediyor. 1994 'te ayn· teknoloji 'ye uygun bir paketleme
ünitesi ·talya'dan ithal ediliyor. Devam niteli·inde
1997 y·l·nda Arjantin 'den tam otomatik dald·rma
po·et makinesi, 1998 'de ·talya 'dan ambalajlama ünitesi
ithal ediyor. ·ngiltere 'nin çay pazar·ndaki
tescilli hakimiyeti. Çay üretimini yayg·nla·t·r,
buna uygun teknoli 'yi geli·tir, sat, ard·ndan pazara
ç·kmas·ndaki denetimi, ihracat· ve ithalat·n·
da kendi firmalar·nla gerçekle·tir. ·ngiltere
'nin yapt··· bu.
Çay
'da Önemli Dönemeçler ve Bugün :
1947
: 60 ton/gün kapasiteli (ilk) 1 fabrika var ve 25.254 dekar çay
dikimi alanında üretim yapılıyor. (atölyeden fabrikaya)
1963 : 1340 ton/gün kapasiteli 18 fabrika var ve 175.352 dekar çay
dikim alanında üretim yapılıyor. (ihracatçı
ülke, konumuna geçiliyor) 1971 : 2940 ton/gün kapasiteli 32 fabrika
var ve 285.000 dekar çay dikim alanında üretim yapılıyor.
(Çaykur kuruluyor) 1985 : 6000 ton/gün kapasiteli 45 fabrika var
ve 65.000 dekar çay dikim alanında üretim yapılıyor.
(özel sektör çay sektörüne giriyor) Bugün Çaykur 'a ait fabrika
sayısı 45 ' tir. Özel sektöre ait fabrika sayısı
312 ve toplam kapasitesi 11.089 ton/gündür. Tablo 7 'den de
görüleceği gibi özel sektör bu alana hızla girmiş
ve son birkaç yıla kadar hızlı bir gelişim sağlamıştır.
1986 yılında yaşanan Çernobil felaketi etkisini çay
alımlarında ve özellikle çay ihracatında göstermiştir.
Bu dönemde ihracatcı ülke konumunu tamamen kaybeden Türkiye,
ancak 1990 yılından sonra tekrar dünya pazarlarına
girebilmiştir.
Tablo
: 7- Yıllara göre Çaykur ve özel sektörün Çay Alım miktarları
(Ton)
|
