|
LAZCA
VE LAZLARLA İLGİLİ BAZI YAYINLAR...
TÜRKÇE'Yİ NASIL ÖĞRENDİK ?
Hazırlayan: Ali İhsan AKSAMAZ
A)K i t a p l a r :
Dr.Nizamettin Alkumru, "Lazlar Hakkında Ansikloledik Bilgiler",
İstanbul,1987.
Mustafa Papila,"Lazistan", Hopa, 1992.
Muhammed Vanilişi/Ali Tandilava, "Lazlar'ın Tarihi"(Çeviren.Hayri
Hayrioğlu), Ant Yayınları, İstanbul, 1992.
Hamdi Yazıcı, "Fındıklı", Fındıklı,
1993.
Tevfik Ataselim, "Kadim Türk Boylarından Kolhitler(Megreller),
Gürcüler, Lazlar", Onur Ofset, İstanbul, 1993.
Ali Sırtlı, "Karadeniz Fıkraları ve Doğu
Karadeniz Tarihi", Soner Ofset, İstanbul, 1993.
Gerg Amıcba, "Ortaçağ'da Abhazlar-Lazlar" (Çeviren:Hayri
Ersoy), Nart Yayıncılık, İstanbul.
Bilal Türker, "Laz Nedir?", Mer Yayıncılık,
İstanbul, 1994.
M.Recai Özgün, "Atmaca", İstanbul.
M.Recai Özgün, "Lazlar", Çiviyazıları Yayınları,İstanbul,
1996.
Selma Koçiva, "Nena Murun3xi",Kurye Yayınları,
İstanbul, 1997.
Ali İhsan Aksamaz,"Kafkasya'dan Karadeniz'e Lazların
Tarihsel Yolculuğu", Çiviyazıları Yayınları,
İstanbul, 1997.
Yılmaz Avcı, "Şurimşine", Kurye Yayınları,
İstanbul, 1999.
İldiko Bellér-Hann, "Doğu Karadeniz'de Efsane, Tarih
ve Kültür" (Çeviren:Ali İhsan Aksamaz), Çiviyazıları
Yayınları, İstanbul, 1999.
Selma Koçiva, "Lazona", Almanya, 1999.
Ali İhsan Aksamaz, "Dil-TarihKültür -Gelenekleriyle
Lazlar", Sorun Yayınları, İstanbul, 2000.
B)S ö z l ü k l e r :
İsmail A.Bucaklişi / Hasan Uzunhasanoğlu, "Lazuri-Turkuli
Nenapuna",Akyüz Yayıncılık, İstanbul,1999.
Yrd.Doç.Dr.Metin
Erten,"Lazca-Türkçe / Türkçe-Lazca Sözlük", Anahtar Kitaplar,
İstanbul, 2000.
C) P e r i y o d i k l e r :
"Lazuri Ambarepe",-Sum Tutas Ar Fara İç'aresen / Laz
Kültür Dergisi (İlk sayısı Mayıs 1992'de yayınlandı-Almanya).
"Ogni",-Skani Nena / Kültürel Dergi (İlk sayısı
Kasım 1993'te yayınlandı-İstanbul).
"Lazebura",-Laz Dili ve Kültürünü Yaşatma ve Koruma
Birliği Yayın Organı (İlk sayısı Mayıs
1998'de yayınlandı, Almanya).
"Mjora",-Lazepeşi Nena / Lazların Tarih Edebiyat
Kültür ve Sanat Dosyası (İlk Sayısı Ocak 2000'de
yayınlandı, Çiviyazıları Yayınları-
İstanbul).
"Sima",-Doğu Karadenizliler Hizmet Vakfı Üç Aylık
Kültür Sanat Edebiyat Dergisi (İlk sayısı Ekim 2000'de
yayınlandı-İzmit).
D)M a k a l e l e r :
Şener Çakmak, "Arhavi ve Yöresi Folklorunda Ölüm Temi ve
Bu Temle İlgili İnananlar Üzerinde Bir İnceleme",
Arhavi Dergisi, sayı 4,Ankara.
M.Fahrettin Kırzıoğlu, "Lazlar/Çanarlar",VII.
Türk Tarih Kongresi, 2.Seksiyon, Cilt 1,Ankara 1972.
Av.Şehzat Ayartepe, "Lazların Tarihçesi", Karadeniz
Haber Gazetesi, 1 Aralık 1976.
Ali İhsan Aksamaz, "Lazlara Gülmenin Dayanılmaz Hafifliği",
Özgür Gündem, 15 Haziran 1993.
Ali İhsan Aksamaz, "Yaşadıkarı Coğrafyanın
Otoktonları: Lazlar", ÖzgürGündem, 15 Temmuz 1993.
Zeki Sarıhan, "İstanbul'da Kurulan Laz Talebe Cemiyeti",
Toplumsal Tarih, sayı8, Ağustos 1994.
Ali İhsan Aksamaz, "Kafkasya Kültür Kökenli Bir Topluluk.Lazlar",
Birikim, sayı71-72, Mart-Nisan 1995.
W.E.D.Allen, "Eski Lazistan"(Çeviren:Ali İhsan Aksamaz),
Tarih ve Toplum, sayı143, Kasım 1995.
Bedia Leba,"Lazona'da Sosyal Yaşam ve Halk Edebiyatı",
Evrensel Kültür, Şubat1995.
Nodar Lomouri,"Lazika Krallığının Tarihi"(Çeviren:Ali
İhsan Aksamaz), Tarihve Toplum, sayı 147, Mart 1996.
Ali İhsan Aksamaz, "Kafkasya'dan Anadolu'ya Lazlar",
Alaşara, sayı 11, Kasım1996.
Bedia Leba,"Lazlar Üzerine Notlar", Kaldıraç, 15 ve
16.sayılar, Mayıs ve Haziran 1997.
Zerrin Kayalı,"Denizin ve Sisli Dağların İnsanları:Lazlar",
Tavır, sayı3, Aralık 1997.
Ali İhsan Aksamaz,"Bilinçli olarak Geciktirilmiş Bir
Değinme", Tarih veToplum, sayı 161, Mayıs 1997.
Metin Sever/Pervin Kaplan / Şebnem Aksoy, "Türkiye'deki
Kafkasya: Lazlar", Radikal Gazetesi,16-17-18 Aralık 1997.
İsmail A. Bucaklişi, "Tulum Şişer Sarık
Baştan Düşer", Evrensel Kültür, Şubat 1998.
Rıdvan Akar,"Bir Bürokratın Kehaneti Ya Da "Resmî
Bir Metin"den Planlı Türkleştirme Dönemi", Birikim,
sayı 110, Haziran 1998.
Haşim Söylemez,"Temelin Biri Bir Gün..." Aksiyon, sayı
191, 1-7 Ağustos 1998.
George Hewitt, "Güney Kafkasya ve Megrel-Lazların Kültürel
Hakları 1, 2, 3 ",Özgür Kafkasya,1., 2. ve 3. sayılar,
Ocak, Şubat, Mart 1999 (Samsun).
Ali İhsan Aksamaz, "Lazlar 1,2,3", Tarih ve Toplum,
185., 186. ve 187.sayılar, Mayıs, Haziran ve Temmuz 1999.
Osman Kurdoğlu, "O ho ho ho hooy! Laz Düğünleri",
Gündem Aktüel, 4 Haziran 2000.
Ali İhsan Aksamaz, "Sovyetler Birliği'nin Milliyetler
Politikası ve Kafkasya", Tarih ve Toplum , sayı199,
Temmuz 2000.
Ali İhsan Aksamaz,"Yazılı Laz Edebiyatının
Öncüsü İskender T'sitaşi Kimdi ? Neden Öldürüldü ?",Yeni
Kafkasya Gazetesi, sayı 36(1), Ağustos 2001.
Yılmaz Avcı, "Ya Laz Olmasaydım?", Yeni Kafkasya
Gazetesi, sayı 37(2), Kasım2001.
Yılmaz Avcı, "Türkçe'yi Nasıl Öğrendik ?",
Yeni Kafkasya Gazetesi, sayı 3, Şubat2002.
Ali İhsan Aksamaz, "Dil, Tarih, Kültür, Gelenekleriyle Lazlar
Kitabı Üzerine (Röportaj)", Sorun Polemik, sayı 2,Şubat
2002.
Ali İhsan Aksamaz, "Resmî Tarih Resmî Tarihe Karşı:'Hemşin
Gizemi", Sorun Polemik, sayı 4, Güz 2002.
E)L a z c a K a s e t v e C
D 'l e r :
Ayhan Alptekin, "Oy Nana", Pandora Müzik.
Zuğaşi Berepe,"Va Mişkunan",Anadolu Müzik.
Birol Topaloğlu,"Lazuri Birabape Heyamo", Kalan Müzik.
Zuğaşi Berepe,"İgzas",Anadolu Müzik.
Birol Topaloğlu,"Aravani",Kalan Müzik.
Kâzım Koyuncu,"Viya",Metropol Müzik.
Birol Topaloğlu,"Lazeburi 1 ve 2" (Arşiv ve Derlemeler),Kalan
Müzik.
("Dil-Tarih-Kültür-Gelenekleriyle L A Z L A R "
adlı kitabımdan faydalanarak hazırlanmış
ve güncel bilgiler eklenmiştir.)
Hazırlayan: Ali İhsan Aksamaz
TÜRKÇE'Yİ NASIL ÖĞRENDİK ?
İlkokul döneminin öncesine rastlayan 1940'lı yılların
ilk yarısında, köyümüzde gurbete çıkmayan ve sayıları
parmakla gösterilecek kadar az olan, gün görmüş kişiler
arasında,kaşını gözünü yara yara bir Türkçe
konuşma sevdası ve modası başlamış
bulunuyordu. Bu kişiler Türkçe üzerinde birbirlerine bir üstünlük
kurma mücadelesi verirlerdi;bizler de büyük bir merakla onları
dinliyor ve yavaş yavaş da olsa Türkçe'yi kavramaya başlamıştık
bile. O kadar ki,daha okula gitmeden önce, Türkçe "Gel-git!"
demeyi bile becermiştik. Artık ondan ötesi ise aslında
kendisi de Laz olan Arhavili İlyas Nuri Bilgin adlı öğretmenimizin
becerisine kalmıştı.
Okullar
açıldığı gün,öğretmenimizin okulda Lazca
konuşmayı yasaklaması ile beraber bizim de en önemli
iletişim kaynağımız kesilmiş oldu. Ancak
teneffüslerde, öğretmenden uzak olduğumuz noktalarda kontrollü
olarak Lazca konuşabiliyorduk. Zira, Türkçe bize çok zor geliyordu.
Tabii bu arada suçüstü yakayı ele verenler de mutlaka cezalarını
çekiyorlardı.
Yine
bir gün tenefüse çıkar çıkmaz, hala oğlu Muhammet'in,
okulun önünden geçmekte olan bir atı görür görmez, iyi Türkçe
bildiğini bizlere ispat etmek istercesine, "Aha, tskheni
gelii!!!" (İşte, at geliyor!!!) diye bağırmasıyla
beraber, öğretmenin parmaklarının kulağına
yapışması bir oldu. Öğretmen, "Aha tskheni
gelii,ha!!!" diye bağırıp bir tokat yapıştırdı.
Sonra bir ve bir daha. Bizler, korku ile izlediğimiz bu olayı
sonradan komediye çevirip Muhammet'le dalga geçmeye başlamıştık.
Bu olaydan sonra bizler de hem öğretmene olan kızgınlığımızı
bastırmak hem de çaktırmadan Lazca konuşabilmek için
bir arayış içine girmiştik.Sonunda,Lazca ve Türkçe'de
yazılışı ve okunuşu aynı olan kelimeleri
bulup onları kullanmaya karar
verdik. Bulduğumuz bu kelimeler "Gobi" (Çöl ismi-Lazcada
hamur teknesi), "Biga" (Yer ismi-Lazcada sopa) ve "Dikaçi"
(90 derecelik açı-Lazcada tut) kelimeleri idi.Biz bu kelimeleri
biraraya getirip; "Gobi,biga,dikaçi ! -tekne, sopayı tut"
anlamında kullanıyor ve Türkçe konuşuyormuş
gibi görünüp
Lazca konuşma arzumuzu gideriyorduk. O büyük mücadele sonunda,
öğretmenin galip geldiğini söylemeye herhalde gerek yok!
Şimdi düşünüyorum: Bir zamanlar Türkçe konuşanların
sayısının parmakla gösterilecek kadar az olduğu
köyümüzde,bugün acaba Lazca konuşabilen kaç kişi vardır
? Kimbilir,belki birkaç kişi kalmıştır.Nereden
nereye !!!
(26.11.2001).
(Yeni Kafkasya Gazetesi'nin(Şubat 2002) 3.sayısının
5. sayfasından alınmıştır.)
Makale Yazarı: Yılmaz AVCI
Gönderen: Ali İhsan AKSAMAZ
aksamaz@hotmail.com
|
