|
Uyari: Bu sayfada Lazca sözcükler için "Alboni Font"(yazı karakteri) kullanılmıştır.
"Windows \ Fonts" dizininde Alboni Font olmayanlar karakterleri yanlış görecektir. Bunun olmaması için
Windows\Fonts dizinine
[Alboni Font'u buradan yükleyebilirsiniz].
Ayrıntılı bilgi için Lazuri Font ya da LazuriPC sayfamızı okuyunuz. |
Helimişi Xasanişi Skidala
Otobiyografi - Hasan Helimişi'nin Yaşamı
(Aşağıdaki Lazca metin Hasan Helimişi'ye aittir. Kendi sesiyle ölümünden 1 yıl kadar önce makara bantlara kaydetmiştir. Kaset çözümlemesi Hasan UZUNHASANOĞLU tarafından yapılmıştır. Metnin orijinal haline dokunulmamıştır. Türkçe çevirisini “Hasan Helimişi'nin Yaşam Öyküsü” başlığı altında okuyabilirsiniz.)
 Helimişi Xasanişi Skidala
İşte aşo wanape meüilereûu. Xvala wanape var, jur çkva İmpiryalisûuri üabğa ti-çkimiş jin meüilereûu do şilya nçxoroş mavitootxani (1914) wanas maartani İmpiryalisûuri üabğas şkvit waneri bere vorûi ala iri-xolo komşuns. Xopaşen Çarşambaşa kimi zuğaşen kimi gale üuçxeten he ginâe gzapes muhacirluğis na-ôwiripe zaten emuşeni varûu-i maeçani oşwanuras kyuntu kodopskidi do ar sum sinifis üitxala var emazdu.
Şilya nçxoroş eçi do maviûojurani (1932) wanas Sovyetyari Ulkeşa komopti do Leningradişa Öiûa Milleûepeş üursişa oüitxuşa mendemoçkves. Ek saği üuçxeşen dobivi do “Sal-üuçxoni Xasani” mevikti. Ala muöo aya na-var domibağuûere ûas steri şilya nçxoroş eçi do maviûovrani (1938) wanas méudişi hiç uüabaate omöopes jur wana do gveris ûuéa, qini üalserepes vişkvidi. Romatizma, brenda gverdi şuroni koxomişkves. Aşo romatizmaten, brendaten âabuni vorûi-şakis işte koxomişkves. Soti [ida ginon idi] ya miwves. Soti … maxvenesşa do ar tutaş noçalişe para xvala komomçes. Ala oxorca, oxori, mun na-miğuûu oxoriş doloxenepe, emura mutul şeepe, noöarape çkimi, mutuksani va doskideeûu, mtel kagondineeûu. Ar nenaten ûeûeli sokağis vorûi. Ala zuğaten jureneç do xut (45) kilometro ar gzas, Orta Xopas jur üaûi tuğulaş kvaş oxori, baği, baxçe, portoüalepuna iri öeşidi meyvepe do noğaş doloxe-ti jur üaûi mağaza mevaşkveeûi do awi Batumiş soüağepes ûeûeli, ugyare goviûi.
Wori ûu, ia çkimi noxvene var’ûu. Ôaôuli çkimişen donoûalepe-ti uxuktuûu. Ala dukyani do oxoris ma voüatuûi, entere xe çkimiten-ti ôeeti. Muntxani onûas, mana mevaşkvi, Turkiyes na-mevaşkvi şeepe çkar guris, ne em zamanis memaöveûu ne ek Turkiye mevaşkvişi zamanis guris memaöveûu, ne awi-ti guris memaöveûu. Ala fabrikas viçalişi, öaüuöiten viçalişi do na-viçili do oxori, oxorca do mteli entere şeepe na-gomdini aya guris memaöveûu. Çunki aya xe çkimiten xveneri miğuûu. Ak mi goçumûes ôia ma var miçkin! Ma var vorûi milyoneri, yaxot ar didi üoçi skiri veyaxot miti…. Ma eya xe çkimiten ôeeûi. Aya ma muöoşi gomçumûes do ma sokağis memûüoçereûes.
… xolo … geboöüat minûes. Ala awi-ti Faşisturi Germanyak majurani İmpiryalisturi üabğas kogyoöüu do sal üuçxoni borûi do askerişa var emzdes-ti-na, üabğa üabğaûu do emuş çiles vorûi. E do, aya-ti majurani İmpiryalisturi üabğa ti çkimi jin mojilamûu. Ala neyse…
Doviçili, oxori kodobdgi, üabğa diçodu. Öuûa şuri mobişvanare ma-şi bere bari kodibadu. Jur biöi bere miqonuûu. Awi hatepeş ordu unûu. Ar méika goviüvinça ma do govipaéxali. Ala ak-ti xolo şilya nçxoroş jureneç do nçxoros (1949) emzdes do bere bariten Sibiryaşa mendamiçves, ala va miçkiûu awi mu msincasunûes. Ek ar üulani çkva xolo kodibadu, Sibiryas. Bereş ari Batumis kodoskideeûu. Juri çkimi üala ûu. Ûomsüirş vilayetiş, Vasyuganiş kezas vorûit. Ak qvini bazi jureneçi do vit (50) derece-şakis yiûu. Ala ar üişi gverdi ugyare, gverdi gyaroni meüovolapi. Mun na-miğuûu mtel kogamapçi. Dixamarkvalişa dovuktiri. Ak dixamarkvaliş meûi çkva mutu var yuluûu. Muntxanepeten, zorepeten yazişa kogamaptereûi, gverda şuroni. Sal üuçxoni vorûi ala üaûa dulyas viçalişemûi. Bergi, arguni, buröuli, çapate vikteûi. Buéxapeten çamiş kyokepe briwumûi do qona moôwüimûi ki majurani wanaş dixamarkvali dorgu minûu, var dovorgere û iüo-na majurani bere bari mteli ugyare bğuraûenûes. Do am dulyaşeni he dixamarkvaliş onûule doôi. Ala awi-ti dixamarkvalis dorgu unûu, dixamarkvaliş dorgu so âirum, mitik mutepeşi va gamaçamûu, yerlepek muntepeşi var gamaçaôûes, mutepek dorgamûes. Gamaçaûûes tina dido paxali gamaçasunûes. Moxti do awi si dorgu şeni üarûoôili, dixamarkvali âiri. Neyse, he-ti kobâiri. Ala awi a boşi üumis ha dixamarkvali dovorgaûi-na mutu na-var extasunûu komiçkiûu. Akonaşi unûu, néxeniş fuşki, lazma ala éxeni do puci na-uqonuûu yerlepeûes. Yerlepek mutepeş leûa ongvanas unûes, mutepeş leûas gyobğaôûes éxeniş fuşki do lazma. Si mik mekçaps! Emu şeni çkin muacirepek fiüaliten dovargat minûes. Fiüali emura-şakis mus uwumerûes var miçkiûu. Meger üundi ûeren. Ho, ala awi iya-ti so âirop! Üapan üapana!... Mtel çeçmepe pukiri steri dokosereûes, dopağereûes. Xut şilya xaneûu. Xut şilya xanek mteli orgas unûu, mu doskiduûu ekonaşi! Emuşeni méika yano ma dovorgi do en nihayetis-ti xut-aş redro he mubareği fiüali kobâiri do çkva xeleber xeleberi fiüaliten kodovorgi. Do bere bari ugyarobate ğuraşen kamuvuşletini. Çkva diqvereûu artuk em üişis dixamarkvali komiğuûu. Majurani wanas berepe-ti çkva dimgvanereûes do artuk man-ti xoôe, bergi, buröuli do arguni komevaşkvi do foûoğrafçiluği vikiôûi. E do, ar oxori doôüidi. Oxoriş ar üeleni semti foûoğrafhane doôi, majurani üeleni ma pskidurûi do üaixeşa kodovixori, dovixvi. Ala si mik mekçaps üai skidala!
Haman komâires ki Xasani xolo üai skidun ya do. Hoop!... Açkva mendaôwüedişi ekolen-ti xolo Batumişa miçumerûes. Aya awi tkvan ûeafişa mogixtumen ama a dulya aşo ren. Dulya aşo ûu!
Eçidovit wanas Ulenine Leninişi gzas do muşi posûis na-dgiûu Sûalini, he didi gemcğonale-çkini çkva var ûu. Ma emuşkule dunya hepten alababula na-iqvasunûu miçkiûu. Ama xolo méika, xolo mutu na-va iqveeûu do muşi yeis kodgiûu. Ala am wanapes Sovyetyari walonaş didi Fruşşovi coxoni ar ğeciş çobani ûu. Emuk sûaliniş dulyape obraüu şeni iri ikomûu. Mitam Sûaliniş dros xveneri dulyape bomwuranam ya do wori moğalaûepe mteli Sovyetyarişa moğalaûepe na-ûes, xapisepes na-ûes, lagerepes na-ûespe-ti naşkumerûu. İşte akonaşi hem moğalaûepesi hem möita üaôiûalistepes dro dulereûes. Çkva emtepe mtel aror Sovyetyari milyonerepe steri ikteûes. Hukyumeûi, üanoni mtel hetepeş xes ûu. Hakonaşi a alababulaşi ndğas işte man-ti xolo Sibiryaşen açkva üaûi Batumişa mendamiçveeûes. Aya majurani oxori, masumani oxori dolomixumûes. Uzerikti ma kodovibargeeûi, kodovişeneeûi. Ama e-ti xolo kodolomixveeûes.
Batumişa komopti ala Batumi awi mcveşi ağa do beğepeş xes ûes, xeşa komeüaxtereûu. Üaûa didi dulyas mtel em mcveşi beğepe ûes do dulyas amaxtimu-ti üolayi dulya var ûu. Sum, sum şilya, jur şilya ruşveûi var meçaşa soti dulyas var amagaxtimerûu. Hawi moxti do haşo ar halis xolo oxori do bere bari açkva üaûi ordus gyoöüi. İşte aya mteli, ham oras, ham çetini ndğas oxorcak-ti baba-muşiş oxorişen gemûüoçuşi, çkva mu ôaûi, Soxumişa komopti. Ek cumadi çkimiş biöepe, cumadi çkimişi üulanepe ûes. Hetepeşa komopti do hetepeşis musafiri vorûi do xolo viûoxut waneri bere bari oxori mteli kagowomiğeeûes do xolo açkva üaûi bekyari sokağis, sokağepes goviûi. Do musafiretis vorû i ama musafiri mundeşa iqven. En nihayeti şuri alişa kamomixtuşi, hem zamanis, Gyurcistanişi didi Mjevarnaâe ûu. Hem Mjevarnaâes ar karûali, arzuhali kagamavuöari do emus buwvi ki;
“Ma eçidovit (30) wana ren ak Sovyetyari walonas vore do haya awi-şakis oxori mutuksani var miğun do awi ma mamöarale vore, romanepe ôöarup, bazi şeepe ôöarup do hantepeş oöaru şeni ar öeri minon, ar tiş meşemaluş oda minon” ma do kagamavuöari do komopti Tbilisişa. Do hem orapes ma ôöarupûi “Koreas Lazi Üulani” coxoni ar romani ôöarupti do hiya-ti hentepes vuüitxişi “Vu si sorûi, aşo üai Turkuli na-giçkiûu üoçi, awişa çkin, si sorûi” ya do “hele komoxti” ya do Tbilisiş Universûetis ma mamgurapale domwipxereûes do Turkuli nena voguramûi. Ala, e do oda-ti domikadeeûes. Ar wanas saôri doôi ekonaşi mamgurepe üala. “Mamgurepeş noğaş opşi jiûis ar wanas saôri doqvi do eüule oxori komekçapt ar wanaş üule” ya do dulyas kogeboöüi. Ala sum wana meüilereûu do ne oxoriş meçamu do ne … skaniûu.
Oxori akonaşi paraten gamiçeûu. E na gamiçeûu oxorepe-ti mteli na-eöopumûes entepeûes, ôartvileti cebis na-doluâiûes üaôiûalistepe. Do hantepes ekonaşi kyois-ti daça do oxorepe uğurûes do noğas-ti a jur çkva xolo oxori uğurûes do daha-ti xolo unûes, xolo eöopu. Ala fuüara madulyape mazaxmeûepe, ôadvalepes, wüaroni ôadvalepes skiduûes do şuri nkalumûes. Ala üazetapek do radiopek üaûa ndğas ğarğalamûes ki “akonaşi üoçepes ôadvalişen gamaviqonit do madulyes odape mepçit” ya ama ma va bâirumûi, sorûu, tolik ma va miâirumûu. Oğarğalu şevigneôûi ama mutu var ûu. İya ûu ki jureneç (40) wana Sovyetyari walonas vorûi do daha hele oda mu tkvala en meçamu var ûu. Eüule-ti çkva universte-ti meôûüoçi mutu méudilace na-renan, mutu va ûüvaéunan koxovowoni do meôûüoçi do, çkimi dulyas xolo oçalişu ko..., xolo öaüuöi xes kebzdi. Öaüuöi-ti birtum momişletinamûu.
İşte am orapes nana-ti Turkiyeşen komoxtu, ûuristiş ôuöüoryaten. E do, nana çkimi-ti ekonaşi, studentepeş opşijiûis, ekonaşi kebzdi do mendiwüedu, odas mendowüedu do ma miwu, imgaru do miwu: “Am skidala şeni, am mdgobaroba şeni, am skidala şeni, heko e dukyani, jur ûabaüali dukyani, jur daba…, …. Oxori, yeri, yurdi naşkvi do moxti-i?” ya miwu. Nana wori ûu. Ala man-ti wori vorûi. Mu momöuûu ma, moda minûu mutu. Awi ma eüo çkva vit üaûi çkva emuşen fazla oxori, bina, üera komomçan na-var minon. Moda minûu? Ma aşo mod vorûi? Mod epçkindeeûi aşo hiç mutu na-var unon üoçi do amuşen-ti milletik istifade mod ikipûu? Moro ma mu minûu dunyas? Mu şeni aüo şeepe ôwiruôûi? Ho, ma aya minûu, ma minûu, iri şeiş oâiru, iri meşeüüetiş oâiru do iri meşeüüetişen wori nenape oöaru, çkimiş üule na-mulunanpek he ma na-ôwiripe hem yanlişluğepe mo ikipûan do hentepe mo nwirupûan. Hamuş oxowonapu ma minûu do en çetini ndğalepe çkimis ma daha dido ôoromûi. Ma en üalserişi ndğalepes, em ndğalepes daha ôoromûi üai skidalaşen. Ala nanak var nagnemûu, nanak amuşen mutu var oxowonapûu. Emuk paras oromûu. Emuk mtel … dixape gamaçeeûu do parape koüobğeeûu do banüas komeçu do banüas para uğuûu ama Turkiyeşen muşi paraten var moxûu do ma hakolen davernusti na-mevuncğoni dukyani çkimi gamaçu do e na gamaçu dukyani paraten moxtu do a mutuksani lemşi-ti var momiğu hekolen, Turkiyeşen. E do, e na doskidu para-ti müitxums ki “Mu ôa he para” ya şi. Ma vuwvi ki “He para si iâabunaşi lazimi gaqven, he-ti banüis komeçi do giğurûas hek” ma vuwvi do muk ar mutuksani va muğeeûu do ma xolo akolen oüoubarki do ar-sumoş mana û işi muntxanepe kevuöopi do üai raxaûişa gzas kogebodgini do mendavoşkvi. Muk ako dodginu var unûu, emuk tku ki “Ma gyavurepeş dixas oğuru var minon do ma mevulur” ya do va doskidu hak. Ala emus var uçkiûu ki muşi skiri gyavurepeşen gyavuri ûu. gyavurepes bara ar tangri muntxani kuqonunûes. Ma hiç tangri çkarti mutu miqorun. E do, mteli entepeş tangrişi do mteli dinepeş duşmani vore. Ama entere ma nana çkimis çkva mu vuwumerûi. Ma xolo hemuş üala muöo dindari üoçi steri eşo vorûi. Muk gzas gedgitu do igzalu ama … emu şeni paras na-dido oroms do tangriş üudelis na-gowobun üoçepes na-va ôorom şeni ma nana çkimis-ti va ôorum. Nana çkimik na-tkuşa gyore “babak dixa, oxori kogamaçeen do muk oöüomeen mteli ôolis hekonaşi muşebura, vur patlasun çal oynasun do oxorcalepe üala oçüomeen. Do nanas çkar para-ti varti meçeen ia paraşen”. Ala nanak, muşi para-ti babas va meçeen do mus banüis keşinaxeen do heya koduskideen. Muk na-zoôonşa gyora eşo miçkin.
E do, am nenapeşi jin ma awi mevagni. Demek awi ma, ma na xe çkimiten na-ôüidi oxorişa öumani ordo ğalacicis bigapeten elakaçeri, sali üuçxeten mevodgita-na, ekonaşi gamulun ar miti do ar mcveşi buğeri möüidiş parça komomçams do miwumers ki “e majurani oxorişa idi, daha ak mutu va-ren” ya do “majurani oxorişa” do marüvande mşinams. E do, emus varti uçkin ki oxori ma na-dobdgi, emus temelis kva ma na-gejobdvi, ek ma na-pskiduûi, mteli antere meôûüoçi do haşo a sal-üuçxoni na-govulur ar dilenci na-govulur do ar yeis var Sibirişen, tee Batumişen, Leningradişen na-govulur, entereşen ambai va aqven, hemuk ma hek dilenci mşinasen.
İşte amuşeni ma arteği-ti yağli boya tablo xveneri miğun. Oxori; ağani üideri, mcveşi oxori e do Sibiris na-miğuûu oxori mteli antere tablote xveneri do hentere … …. E do, awi aşo ar xali, do awi ma visimadem; amtere ma mod vikipûi? Mod ôwiri aüope? E do, enterek ma awi, hentereş onwiruş üule xolo-ti awi na-ôiwirumpe muşeni ren? Mtel antepeşen başka ma na-miçinopen, çkimi üai na-miçinopen Xopurepek, didopek ma deli mşinaman, didopek-ti guris memiövapan, didopek-ti karça mşinapan, unose. E do, emuşeni işte ma awi antere otkvalu emu şeni minon ki awi ma na-ôöari “Xopurepes” coxoni, çkimi birapape, am nenapeş üule vibira minon. E do, aya muşeni na-ôöari am nenas mteli çkimi felosofi am birapaş doloxe ren do.
_______________
Otobiyografi - Hasan Helimişi’nin Yaşamı  Yıllar böyle geçiyordu. Sadece yıllar değil, iki de Emperyalist savaş başımdan geçmişti. 1914 yılındaki I. Emperyalist savaşta yedi yaşında bir çocuktum, ama her şeyi hatırlıyorum; Hopa’dan Çarşamba’ya kimi denizden kimi yaya muhacirlik zulmünü yaşamıştım. Zaten bu yüzden yatalak kaldım ve üç yıl okula gidemedim.
1932 yılında Sovyet ülkesine geldim. Beni Leningrad’da bulunan Azınlık Milliyetler Enstitüsü’ne gönderdiler. Orada sağ ayağımı kaybettim ve Sal-ayaklı Hasan olarak Batum’a geri döndüm. Yetmiyormuş gibi 1938 yılında, yalandan, hiç kabahatim yokken beni yakalayıp sürgüne gönderdiler. İki buçuk yıl boyunca burada sıcakla, soğukla ve hastalıklarla boğuşup yarı canım çıktıktan sonra “bir yanlışlık oldu” denilerek bir aylık çalışma ücretimi verip serbest bıraktılar. Ama karım, evim, neyim varsa; ev eşyalarım, yazılarım, her şeyim kaybolmuştu. Tek kelimeyle çırılçıplak sokağa atılmıştım. Oysa Batum’dan 45 kilometre ötede, Orta Hopa’da iki katlı tuğla ev, portakal ve her çeşit meyve bahçeleri ve çarşı içinde iki katlı mağazayı bırakıp buraya gelmiştim. Şimdi Batum sokaklarında aç ve çırılçıplak dolaşıyordum. Orada bıraktıklarıma üzülmüyordum. Onları sadece ben yapmamıştım. Dedemden, babamdan kalan şeylerdi. Türkiye’de onca varlığı bıraktığıma ne o zaman üzüldüm ne de şimdi. Ama burada, fabrikada çekicimle çalışarak kendi ellerimle kazandığım şeyleri elimden almalarına çok üzülmüştüm. Acaba kimi soyuyorlardı! Ben milyoner veya büyük bir adamın oğlu yada başka biri değildim. Ben her şeyi kendi ellerimle yapmıştım. Beni soyup nasıl sokağa atabilirlerdi! Neyse, yaşama yeniden başlamak gerekiyordu. Ancak şimdi de Faşist Almanya II. Emperyalist Savaşı başlamıştı. Sağ ayağım olmamasından dolayı beni askere almadılar. Yinede savaş savaştı ve savaşın bütün çilelerini çekiyordum. Bunca şeyin üstüne bir de savaştı üstümden geçen. Evlendim, ev kurdum, savaş bitti. Biraz nefes alayım derken çoluk çocuğa karıştım. İki erkek çocuğum oldu. Şimdi bunları büyütmek gerekiyordu. Biraz toparlanayım diye çırpınmaya başlamıştım ki bu seferde 1949 yılında çoluk çocukla birlikte Sibirya’ya sürgüne gönderdiler. Sürgünde bir kız çocuğum oldu. Çocuğun biri Batum’da kalmıştı. Sibirya’da Tomskir vilayeti, Vasyugan kazasındaydım. Burada bazen soğuk -50° derece olabiliyordu. Bir kışı yarı aç yarı tok geçirdik. Neyim varsa hepsini patatesle değiştirdim. Burada patatesten başka hiçbir şey yetişmiyordu. Zar zor, yarı canlı yaza ulaştık. Sağ ayağım yoktu ama her işte çalışabiliyordum; kazma, balta, çapa elimde dolaşıyordum. Tırnaklarımla çam köklerini söküp tarla açıyordum ki gelecek yıl patates ekebilecektim. Eğer bunu yapmasam seneye çocuklarımla birlikte açlıktan ölebilirdim. Bir tarla hazırladım, ama ekebilmek için patates gerekiyordu. Patates yerlilerde vardı ve onlarda çok pahalı satıyorlardı. Gel de şimdi ekebilmek için patates bul! Nihayet onu da buldum. Şimdi de yeni bir sorunla karşı karşıya kalmıştım; boş kumun içine patates ekersem hiçbir şeyin yetişmeyeceğini biliyordum. At ve inek pisliği gerekiyordu ki bu sadece yerlilerde vardı ve kendi tarlalarında kullanıyorlardı. Tek çare insan pisliği bulmaktı ama onu da bulmak çok zordu. 5 bin hane vardı ve herkes patates ekmek istiyordu. Bu yüzden tuvaletlerde insan pisliği kalmamıştı. Muhacirler tarafından bütün tuvaletler tertemiz yapılmıştı. Nihayetinde mübarek pisliği buldum, geç dahi olsa mutluluk içinde patatesleri ektim ve o kış çoluk çocuğumu açlıktan kurtardım. Artık patatesim de vardı. İkinci yıl çocuklarım biraz daha büyümüşlerdi. Ben de küreği, kazmayı, baltayı bırakıp fotoğrafçılığa başlamıştım. Ve bir ev inşa ettim. Evin bir tarafını fotoğraf stüdyosuna çevirdim, diğer tarafını yaşamak için kullanıyordum. Şimdi iyice kendime gelmiştim. Ama sana kim reva görür iyi yaşamı!.. Hasan’ın iyi yaşadığının hemen farkına vardılar. Hop!... Baktım ki tekrar Batum’a gönderiyorlar. Yapılan iş aynen böyleydi. 30 yıl boyunca, Lenin’in yolunda ve onun postunda duran O büyük devrimcimiz artık yoktu. Ben ondan sonra dünyanın altüst olacağına inanıyordum. İşte o yıllarda, Sovyet ülkesinde “Büyük Fruşçov” (Kruşçev) adında bir domuz çobanı belirmişti. O, Stalin’in yaptıklarını bozmak için elinden geleni yapıyordu. Üstelik Stalin zamanında yapılan işleri düzeltiyorum diye... Hapistekileri, sürgündekileri, muhalifleri serbest bırakıyordu. Zaman kızıl kapitalistlerin zamanıydı. Bunlar Sovyet milyonerleri gibi dolaşıyorlardı. Hükümet, kanun, her şey onların elindeydi. Bu altüst oluş günlerinde, beni yine Batum’a gönderdiler. Böylece ikinci hatta üçüncü evimi de yıkmış oluyorlardı. Batum’a geldim ama Batum artık eski ağa ve beylerin eline geçmişti. Her büyük işte o eski ağa ve beyler vardı, işe girmek de kolay değildi. İki-üç bin manat rüşvet vermeden hiçbir işe girilemiyordu. Gel de bu durumdayken yeniden ev kur, çoluk çocuğu yetiştirmeye çalış. Bu haldeyken bu zor günde, karım da beni babasının evinden attı. Ne yapsam; Sohum’a gittim. Orada, dayımın çocukları vardı. Onların yanında misafir olarak kalmaya başladım. Yine, çocuklarından ayrılmış, evini yitirmiş, yalnız bir adam olarak sokaklarda dolanıyordum. Misafirlikteydim ama misafirlik ne kadar sürebilirdi... Canım boğazıma dayanmıştı ki zamanın Gürcistan başkanı Mjevarnadze’ye bir mektup gönderdim. “30 yıldır Sovyet Ülkesindeyim. Şimdiye kadar evim, hiçbir şeyim olmadı. Ben bir yazarım. Roman ve hikaye gibi bazı şeyler yazıyorum. Yazmak için bir tavan arası, başımı sokacak bir oda istiyorum” diye yazarak Tiflis’e geldim. O sıralar “Kore’de Bir Laz Kızı” adlı romanımı yazıyordum. O romanı yetkililere okuduğumda; “Şimdiye kadar neredeydin, ne kadar güzel Türkçe biliyorsun, hele gel” diyerek beni Tiflis Üniversitesi’nde Türkçe öğretmeni yaptılar ve bir oda tahsis ettiler. “Bir yıl sabret, bir yıldan sonra sana ev vereceğiz” diyerek işe başlattılar. Ne var ki, aradan üç yıl geçmesine rağmen ne ev ne de başka bir şey vermemişlerdi. Burada ev para ile satılıyordu. Satın alanların hepsi de parti üyelik kartını cebinde taşıyan kapitalistlerdi. Ve onların, köylerde villaları ve evleri vardı ve daha ev satın almak istiyorlardı. Ama yoksul işçiler, ezilenler, su içindeki barakalarda yaşamaya çalışıyorlardı. Gazeteler ve radyolar ise her gün, şu kadar insanı barakadan çıkarttık, işçilere oda verdik diye propaganda yapıyordu. Ben göremiyordum, neredeydi, gözlerim bunları niye göremiyordu! Konuşmaları duyuyordum ama ortada hiçbir şey yoktu. Gerçek şuydu ki kırk yıldır Sovyet ülkesindeydim ve kimseye oda verildiğini duymamıştım. Ne kadar yalancı olduklarını anlayıp üniversitede çalışmayı bıraktım. Gerçek işime geri döndüm ve çekici tekrar elime aldım. Çekiç beni teselli ediyordu. İşte bu sıralarda annem turist olarak Türkiye’den geldi. Annemi öğrenci yurdundaki bir odada misafir ettim. Odaya göz gezdirip ağlayarak; “Bu yaşam için, bu oda için mi oradaki (Hopa) iki dükkanını, iki katlı evi, yerini, yurdunu bırakıp buralara geldin?” dedi. Annem haklıydı, ama bende haklıydım. Ne lazımdı bana, neyi istiyordum ben! Şimdi orada bana on kat hatta daha çok ev de verseler istemezdim. Niçin istemiyordum, niye böyleydim ben? Niye böyle, hiç bir şey istemeyen bir adam olarak ortaya çıkmıştım ve herkes benden istifade ediyordu? Ya ben ne istiyordum bu dünyadan? Bu kadar acıyı niçin çekmiştim? Evet, ben istiyordum ki her şeyi göreyim, her türlü zorluğu yaşayayım ve bunları yazayım. Benden sonrakiler benim yaşadığım zorlukları, hatalarımı görsünler ve onlar böyle zorlukları yaşamasınlar. Ben bunları anlamak istiyordum, bu yüzden ben zor günlerimi; sürgünde geçirdiğim günlerimi, iyi yaşadığım zamanlardan daha çok seviyorum. Ama annem bunları kavrayamıyordu, bu yüzden hiçbir şey anlamıyordu. Annemin dediğine göre; babam tüm arazimizi, evimizi satıp İstanbul’a gitmiş ve kadınlarla birlikte yemişti. Anneme de hiç para bırakmamıştı. Annem de kendi parasını babama vermeyip bankaya yatırıp saklamıştı. Tüm bu konuşmaların üstüne ben çok iyi anlamıştım ki, kendi ellerimle yaptığım evin kapısına yarın, elimde değnek, sal ayağımla gitsem, evden çıkacak biri elime bir kuru ekmek parçası tutuşturup; “öteki eve git, başka verecek bir şeyim yok” diyecek ve beni dilenci olarak görecekti. O evi benim kurduğumu, temeline taş koyduğumu, orada bir zamanlar yaşadığımı, her şeyi orada bırakıp böyle sal-bacakla bir dilenci gibi dolaştığımı; sadece bir yerde değil Sibirya’dan, Batum’dan, Leningrad’dan beri dolaşıp durduğumu bilmeyecek, bunların hiçbirinden haberi olmayacaktı. O, beni sadece bir dilenci olarak görecekti. İşte bunun için benim bir yağlı boya tablom var; yeni yapılmış bir ev, eski bir ev ve Sibirya’daki evim, tümünü bu tabloya resmettim. Böyle bir haldeyken şimdi, düşünüyorum; Bunları neden yaptım, bunca şeye neden katlandım, bunca çektiğim çile neden? Bunlardan başka beni iyi tanıyan Hopalılar beni deli sanıyorlar, bir çoğu da bana acıyor, bazıları ise beni akılsız buluyor.
Benim yazdığım Hopalılara adlı şarkıyı bu kadar sözden sonra söylemek istiyorum. Benim felsefem bu parçanın içinde saklı. Lazca’dan çeviren: İsmail Bucaklişi Bu metin İsmail Bucaklişi’nin hazırladığı Şair’in “Mu Ôat e Skiri” adlı kitaptan alınmıştır.
Xopurepes/Hopalılara: Hasan Helimişi, Hopalılara atfettiği bu şiir için “Benim bütün felsefem bu şiirin içindedir.” demektedir. Helimişi'nin umutları, korkuları, özlemleri, hayalleri, hayal kırıklıkları, insanların kendisine ve kendisinin insanlara bakışını anlatmakta, öte yandan yaşam felsefesini özetlemektedir. Bu sebeple Helimişi'nin en önemli şiiri olduğunu söyleyebiliriz. Xopurepes/Hopalılara şiirine ve diğer şiirlerinden bazılarına [buradan] ulaşabilirsiniz.
_______________
Untitled Document
Yasal uyarı: Bu sayfadaki materyaller (Yazı, fotoğraf, ses kaydı vb.)Telif Hakları ile ilgili yasal mevzuat uyarınca korunmakta olup, yazarların ve/veya Lazuri.Com'un yazılı izni olmadıkça kullanılamaz, kaynak gösterilerek dahi iktibas edilemez, her ne suretle olursa olsun ticari amaçla çoğaltma ve yayma yapılamaz, kopya edilemez, diğer internet sayfası ya da topluma acık yerlerde yayınlanamaz/yayımlanamaz.
Lazuri.Com
Untitled Document
|
