MAPA DO MÖÜEŞİ

Ar mapa korûu do emus na uğuûu oüro xazinas var inûreûu. Mapa dido xezdimeri na ûuşeni, ar oüro mitişa var ameûeûu.

Ar ndğas Mapak ducoxu vezirepe muşis do uwu:

-Andğaşen goyilit do üoçepes uwvit ki çkimde malen do awişaüis üiayas uşegnapu sum méudi atkven, emus oüro mepçap!

Vezirepek em ndğaşen igzales, üiyana goyiles do mapaşi notkvame iris duwves:’ Mitxani mapa çkinişa nalen do üiyanas uşegnapu sum méudi atkven, emus dido oüro meçaps mapakya ‘.

Ar tuta meüilu. Mapaşa miti var nuxtimu. Üoçepek isimaduôûes:’ Eşo mu méudi vuwvat mapas awişa mitis na var ugnapunya ‘.Arüele aşo isimaduôûes do majuraüele aşkurineûes:

‘ Mapas méudi muöo vuwvatya ‘.

Méika oraşüule a ambari ar möüeşik kognu do mapas aşo numçinu:’ Ar méudiş otkvaluşa sum ndğas domçvi do eüule(uüaçxe) iri ndğas tito tito méudi giwumerya ‘.

A ambari mapas konuğes. Aâiéinu mapas do ntku :’ E bedi goöveri möüeşis mu méudi atkven, ma na var miçkiûasya ’.

Meüilu ar ndğa. Mapas guri damonüanu do nisimadu: ‘ Soti möüeşik mtiniti domiwumers sum uşegnapu méudiya ‘ do ducoxu vezirepes.

-E, vezirepe -uwumers mapak, - isimadit do goyişinit, mu méudi itku andğaşa üiyanas mu na giçkinan, gogaşinan, öumanis ma miwvaten.

Vezirepes em ndğas do em seris toli var udvalunan, çumanişaüis notkvame méudepe goişinaôûes. Majurani ndğas öumanişi ordoşen mapaşa na mextes, mapa méxodaris korûu. Vezirepes mu na uçkin, duwves.

Masuma ndğas gobriweri, goûalaxeri möüeşi mapaş cixas konodgitu, moiwüu kalamani do üuçxes na moâitu titxu wineüepeten kamaxtu mapaşa. Mapa orzos(tronis) xeûu do ekole-akole eçi veziri eluxeûu. Gobriweri möüeşi âiruşi, mapas aâiéinu.

-Mu méudi ambari momiği?-Nüitxu mapak möüeşis do xolo ar üayi kogamiâiéu. Möüeşi çkar var aşkurinu do do uwu mapas:

-Ôaôuli çkimis jur qona uğuûu. Ar qonas na xaçkupûu diüa , mteli üiyanas dibağeûu.

-Şegignapunani am üata méudi?-Nüitxu vezirepes mapak.

-Var,- uwves vezirepek.

Möüeşik çkva nena var eşiğu, eyiselu, gamaxtu gale, komoyidu kalamani, biga muşi kodikaçu do mçxurişa igzalu.

Majura ndğas möüeşi xolo komoxtu mapaşa, komoyiwüu kalamani do kamaxtu .Mapa koxen ûaxûi muşis do ekole-akole vezirepe eluxenan. Möüeşi na amaxtusteri, mapak mutxani uwvasenûu, mara möüeşik nena gowuncubalu do uwu:

-Majura qonas ôaôuli çkimik markvali xaçkupûu do iri wanas na aqveûu öuöuli vit qonas var inûreûu.

Gaaüviru mapas do vezirepes nüitxu:

-Şegignapunani amüata méudi?

-Var şemignapunan, - uwves vezirepek.

Mç’üeşik keyiselu, xolo muşi briweri kudi kogeitu do gale kagamaxtu. A mapa dido xezdimeri na ûu do çkar mitis oüro var meçapûu eti üayişa kuçkiûu, amuşeni onöinaôûu kalamaniş modvalu do ar üeleneti usiminôu. ‘ Mu tkumernan mapa do vezirikya ‘. Möüeşik na gamaxtusteri, mapa eéxonûu ûaxûişen do vezirepes uwu :

-Vezirepe, âiropûu möüeşik xazinaşi oüro gowamiğasen. Öumenti

möüeşik amüata eşagnapu méudi dotku na, tkvan var şemignapunanya var tkvat, şemignapunanşo, miçkinanşo, tkvit!

-Mök’eşik koşignu aya do igzalu. Em ndğas möüeşik limcişa mçxuri oncvinaôûu do ôilili gelaçaôûu. Masuma ndğas xolo komoxtu .

-Muperi uşegnapu méudi tkvaginon am ndğa?- Âiéineri uwumers mapak.

-Baba skanis dido mûeri uqonuûeren do şkvit wanas oüoüidinu uğuûeren entepeüala, -uwumers möüeşik,- am oüoüidinupes na iqu ziyaniten baba skanişi xazina komoiçoderen. Em oras baba çkimik noéxuderen baba skanis oşi oüro. Baba skani em wanas doğuru do oşi oüroti kodoskideren.

Möüeşi aşo na ntkus steri, ar veziri eéxonûu do: ‘ Aya mignapunan, miçkinanya!

-Aya komiçkinanya, ntku majura vezirik.

-Aya na var uçkin, mi iqven, manti şemignapunya, ntku mapak.

-Şegignapunan do kogiçkinanşi, çkva mutu otkvaluşi var miğun. Baba skanişi bere sin re do ûaxûi muşiti sin giğun. Emuşeni e oşi oüro sin momçaginonya, uwu möüeşik mapas.

Mapak méika oras nena var atku, eüule vezirepes uwu:

-Xalali ren amüata möüeşişeni oşi oüro, komeçit!

Komeçes oşi oüro. Möüeşik ubas komeşidu, igzalu do mukti ixmaru do çkvasti oxmarapu.

***

KRAL VE ÇOBAN

Bir kral vardı ve altınları hazineye sığmıyordu. Ama, eli öyle sıkıydı ki, kimseye bir tek altın bile vermiyordu.

Bir gün kral, vezirlerini çağırarak, şöyle dedi :

-Yarından tezi yok dolaşın ve insanlara şu haberi yayın:’ Kim bana gelip de, dünyada şimdiye dek duyulmamış üç yalan söylerse, ona çok altın vereceğim! ‘

Vezirler hemen yola çıktılar, dünyayı dolaştılar ve kralın sözlerini herkese söylediler: ‘ Kim kralımıza gider, dünyada duyulmamış üç yalan söyleyebilirse, kralımız ona çok altın verecek! ‘

Aradan bir ay geçti. Kralın huzuruna çıkan yoktu. Herkes düşünüyordu: ’ Krala, şimdiye dek kimsenin duymadığı ne yalan söyleyebiliriz? ‘ diye. Bir yandan da korkuyorlardı.

’ Krala yalan söylediğimizde, ya başımıza bir şey gelirse! ‘

Kral’ın saldığı haberi duyan bir çoban, krala şöyle haber gönderdi:’ Yalanları, üç günde söyleyeceğim. Her gün bir yalan söyleyeceğim! ‘

Vezirler, bu sözleri krala ilettiler. Kral gülerek: ‘ O zavallı çoban, benim bilmediğim ne yalan söyleyebilirki? ‘ dedi.Bir yandan da heyecanlandı, yüreği sıkıştı . Düşünüyordu, ‘ Ya çoban, bana gerçekten duyulmamış üç yalan söylerse. ‘ diye. Vezirlerini çağırıp:

-Ey vezirler, düşünün ‘ Dünyada söylenmemiş ne kadar varsa sabahleyin bana söyleyin.!

Vezirler, o gece gözlerini kırpmadan sabaha kadar, söylenmemiş yalanları anımsamaya çalıştılar.

Ertesi gün, erkenden krala gittiler. Kral divandaydı. Vezirler, tüm yalanları söylediler. Bir gün sonra, çoban, üstü başı yırtık, çamur içinde gelip kralın kalesine dayandı. Çarığını çıkardı ve ince çoraplarıyla kralın huzuruna çıktı. Kralın etrafında yirmi vezir vardı. Kral, çobanı görünce gülümsedi:

-Ne yalan söyleyeceksin?

Çoban, krala:

-Dedemin iki tarlası vardı. Bir tarlaya ektiği buğday, bütün dünyaya yetiyordu!

Kral, vezirlerine sordu:

-Böyle bir yalanı, duymuşluğunuz var mı?

‘ Hayır‘ dedi vezirler. Çoban, başka söz söylemeden dışarıya çıktı. Çarığını giydi, sopasını aldı ve koyunlarını otlatmaya çıktı.

İkinci gün çoban, yine kral’ın huzuruna çıktı. Kral, tahtında oturuyordu, etrafında da vezirler. Kral, bir şey söylemeden, çoban:

-Öteki tarlaya dedem yumurta ekiyordu ve yumurtadan çıkan civcivler,on kente sığmıyordu!

Kral çok şaşırmıştı. Vezirlerine sordu:

-Böyle bir yalanı duymuşluğunuz var mı ?

‘ Hayır, duymadık ‘ dedi vezirler.

Çoban, kalkarak yırtık şapkasını giydi ve çıkıp gitti. Kralın elinin ne sıkı olduğunu olduğunu, kimseye tek altın vermediğini çok iyi biliyordu: Çarığını giymek üzereyken bir taraftan kral ve vezirler ne diyorlar diye dinliyordu.

-Vezirler, görüyormusunuz, çoban hazinedeki altınları benden alacak. Yarın da böyle duyulmamış yalan söylerse, siz, sakın duymadık demeyin, duymuşluğumuz var, biliyoruz deyin!

Kralın bu sözlerini duyan çoban, gitti. Akşama dek koyunlarını otlatıp, kaval çaldı.

Çoban, üçüncü gün yine kralın huzuruna çıkınca, kral:

-Bugün, bakalım duyulmamış ne yalan söyleyeceksin?

Çoban:

Babanızın çok düşmanı varmış. Yedi yıl düşmanlarıyla savaşmış. Bu savaşta gördüğü zararla babanızın hazinesi boşalmış. İşte o zaman benim babam, babanıza yüz altın ödünç vermiş. Babanız da, tam o yıl ölmüş ve yüz altını da geri verememiş!

Vezirlerden biri fırlayarak:

-‘ Bunu duymuşluğumuz var, biliyoruz bu yalanı! ‘ dedi.

- Öbür vezirde‘Bunu biliyoruz‘ dediğinde,

Kral:

-‘ Bunu bilmeyen kim olabilir, benim de duymuşluğum var! ‘ dedi.

Çoban, hemen:

-Madem duydunuz ve biliyorsunuz, başka sözüm yoktur. Babanız borçlu olarak öldüğüne ve siz, onun oğlu olarak tahta sahip olduğunuza göre, o yüz altını siz vereceksiniz!

Kral, bu sözler üzerine bir şey diyemedi. Sonra vezirlerine :

-Helaldır yüz altın böyle bir çobana, hemen verin!

Altınları alan çoban, koynuna koydu; hem kendi harcadı, hem de başkalarına kullandırttı.

Lazuri ôaramitepe, (Tbilisi, 1982)
Kaynak Kitap: Dil-Tarih-Kültür-Gelenekleriyle LAZLAR
Yazar: ALİ İHSAN AKSAMAZ