OFLİNE ÇEVİRİ

Kısaltmalar
gyu.	yö.tsz.
yul.	yö.lok.
atn.	yö.yyk.
fur.	yö.dyk.
viw.	yö.dtm.
ark.	yö.dtm.yyk.
arş.	yö.nsz.
xop.	eö.nsz.
sap.	eö.ynl.
fra.	eö.dnl.
ing.	eö.2nl.
lat.	dö.syk.
ös.nsz.	dö.tsz.
ös.ynl.	dö.ytl.
►	dö.btl.
~	/ /

2

isim

2.      İsim/(Coxo)

2.1.    Sayı

Çoğul eki genelde “-pe” bazen, “-lepe” olur. Çok heceli kelime sonunda bulunan “i”, “-pe” önünde “e”ye dönüşür.

Sıfatlar isim olarak kullanıldığı zaman çoğul eki alırlar. Örnekler için bu maddenin sonundaki Örnek D'ye bakınız. Fiil-isimler için, bkz. 39.

Aşağıda Ör.ex.ev. E:'de anlatıldığı gibi, partisipler sıfatlar ile aynı kurala uyarlar. bkz. 35.

 2.2.    Durum(Xali)

Bütün Ergatif dillerde gözlemlendiği gibi, Lazcada aküzatif durum[3] (Türkçe gramerdeki “i hali”) bulunmamaktadır.

Çamlıhemşin[4] ve Ardeşen ilçelerinde konuşulan Lazca diyalektlerinde 2.2.2. ve 2.2.6. maddelerinde anlatılan Ergatif, Datif ve Yalın durumlar bulunmamaktadır.

2.2.1.  Yalın (Apsolütif[5]) durum/ (Absolutivi xali)

Yalın (Apsolütif), çoğul eki hariç hiçbir ek almayan durumdur.

2.2.1.1.Varlık fiili ile kullanımı

Varlık fiilinin (bkz. 31.) öznesi Yalın (Apsolütif) durumda olur

2.2.1.2.    Kopula[6] fiili ile kullanımı

Kopula fiilinin öznesi ve yüklemi Yalın (Apsolütif) durumda olur.

2.2.1.3.    Diğer fiiller ile kullanımı

Lazca Ergatif bir dildir. Genellikle Ergatif dillerde << nesneli[7] fiilin düz nesnesi, nesnesiz[8] fiilin öznesi ile aynı durumda olur>>. Ancak, her dilin ayrı bir sistemi vardır. Lazcanın Ergatifliğinde iki özel nokta vardır:

(1) Ergatif sözdiziminin yanı sıra Datif sözdiziminin de var olması

(2) Nesnesiz fiillerde üç çeşit sözdiziminin bulunması: Fiilin çeşidi ve kipine göre öznesi ya Yalın ya Ergatif ya da Datif durumda olur.

Lazca Ergatif sisteminin tanımı şöyle olur: << Yalın özneli, nesnesiz fiilin öznesi, Bildirme kipinde Yalın olur. Nesneli fiillerin düz nesnesi yine Yalın durumda olur.>>

2.2.2.  Ergatif (-k)/ (Ergativi)

2.2.2.1.    Yapım

Ergatif, Yalın duruma (tekil ve çoğul) “-k” eki konarak oluşturulur. Yöreye göre bazen “-ko, -ku” da olur.

2.2.2.2.    Kullanım (Oxmaru)

Bildirme kipi, İstek kipi, Emir kipi, Yasak kipi ve Dilek kipinde olan nesneli fiil ve Ergatif özneli nesnesiz fiilin öznesi, Ergatif olur. (Ayrıca, Ettirgen fiilin sözdizimi için bkz. 28.)

Tablo 5: Nesneli fiil

Örnek(Evuli)

► Berek wari şums. atn. Çocuk su içiyor.

► Berek wüari şums. Viw. ark. Çocuk su içiyor.

► Berek wüai şups. xop. Çocuk su içiyor.

Tablo 6: Ergatif özneli nesnesiz fiil

Örnek(Evuli)

► Berek ibgars. Çocuk ağlıyor.

► Berek imgars. xop. çxa. Çocuk ağlıyor.

Tablo 7: Yalın özneli nesnesiz fiil

Örnek(Evuli)

► wari celulun. atn. Su akıyor.

► wüari gelulun. yul. Su akıyor.

2.2.3.  Datif (-s/ -z/ -so/ -su)/(Dativi)

2.2.3.1.      Yapım

Datif eki “-s ~ -z”dir. Yöreye göre bazen “-so, -su” da olur.

2.2.3.2. Kullanım(Oxmaru)

(1) Dolaylı tümleç datif olur.

(2)    Yeterlik kipi ve Tecrübe kipinde olan tüm fiillerin Eylemi yapanı (öznesi) datif olur.

(3)    Biçim bakımından Yeterlik kipi veya Tecrübe kipi gibi olan Hal fiilleri ve Hal değişme fiillerinin öznesi datif olur.

Örnek(Evuli)

► (1) Bozok biöis nowers. Kız erkeğe bakıyor.

► (2) Beres alen. Çocuk gidebiliyor.

► (3) Beres anciren. Çocuğun uykusu var.

2.2.4.  Genitif (Genitivi)

Genetif durumdaki isim, sonraki ismin tamlayıcısı olur.

2.2.4.1.    Yapım

Lazca genitif eki “-şi ~ -ş” dir.

2.2.4.2.    Kullanım(oxmaru)

2.2.4.2.1.  İsim(coxo)

2.2.4.2.2. İsim olarak kullanılan sıfat

 Not: “-şi” ekinin diğer kullanımı hakkında bkz. 13.1.3. ve 14.1.3.

2.2.5.  Yön durumları

Yön durumlarının biçimi ve kullanımı yöreye göre değişmektedir. Bazı yörelerde Direktif (Türkçedeki “E hali” karşılığı) ile Ablatif (Türkçedeki “Den hali” karşılığı) ayrımı yapılmamaktadır.

2.2.5.1.    Direktif(Direktivi)

2.2.5.2.    Ablatif (Ablativi)

2.2.5.3.    Direkfif-ablatif (Direktifivi do ablativi)

Bazı yörelerde direktif ile ablatif arasında ayrım olmaz. İki-yön durum eki olarak Atina diyalektlerinde “-şe” kullanılmaktadır.

Bu yörelerde, İki-yön durumundaki isim, birlikte kullanılan fiile göre “bir yere doğru” veya “bir yerden ayrılıp” anlamlarını vermektedir. Cümle içindeki kullanımı için, 12. madde ve sonrasında yer alan fiil çekimi ile ilgili maddelere bakınız.

Not: Yön durum eklerinin diğer kullanımı hakkında bkz. 12.2.4., 13.1.4., 14.1.4., 14.2.5

2.2.6.  Yer durumu (Lokativi)

Bir şeyin bulunduğu yeri bildiren durumdur.

2.2.6.1. Yapım

Lokatif eki “ -s ~ -z ” dir. Yöreye göre bazen “-so ~ -su” biçiminde de olur. Datif ile aynı biçimli olmasına rağmen ayrı bir durumdur.

2.2.7.  Araç durumu(Enstrumantali)

Araç durumu, bir hareket yapılırken kullanılan aracı gösteren durumdur.

2.2.7.1.Yapım

Araç durumu eki “-te ~ -ten” dir.