OFLİNE ÇEVİRİ

Kısaltmalar
gyu.	yö.tsz.
yul.	yö.lok.
atn.	yö.yyk.
fur.	yö.dyk.
viw.	yö.dtm.
ark.	yö.dtm.yyk.
arş.	yö.nsz.
xop.	eö.nsz.
sap.	eö.ynl.
fra.	eö.dnl.
ing.	eö.2nl.
lat.	dö.syk.
ös.nsz.	dö.tsz.
ös.ynl.	dö.ytl.
►	dö.btl.
~	/ /

28

şahıssız fiil

28. Hareket fiili: Şahıssız Fiil (Uzegneli verbi)

Şahıssız fiiller, bir eylemi herkesin yaptığını veya herhangi birinin o eylemi yapmasına engel bulunmadığını anlatır. Şahıssız fiillerde:

► Eylemi yapan kişi gösterilemez;

► Eyleme maruz kalan kişi 1. veya 2. şahıs olamaz;

► Eyleme maruz kalanın sayısı gösterilemez;

► Eyleme maruz kalan (=nesne) bulunmayabilir. Yani şahıssız fiil nesnesiz olabilir.

Şahıssızlık, Türkçeye çevrildiğinde bazen edilgen gibi görünse de edilgen değildir. Örneğin, “ben birisi tarafından dövüldüm” gibi bir ifade Lazca şahıssız fiiller ile anlatılamaz.

Lazca şahıssızlık Türkçeye çevrildiğinde bazen Yeterlik kipi gibi görünse de yeterlik kipi değildir. Bir eylemin yapılmasına engel bulunmaması, henhangi birinin o eylemi yapma özel yeterliği olmasını ifade etmemektedir.

28.1. Emperfekt

► iziûen gyu.{ös.ynl} söyleniyor
Bu fiil, fiil-isim “oziûu: söyleme, söyleyiş, söylemek” ile aynı köklüdür.

 

► iûüven ~ iûüvinen yul. {ös.ynl} söyleniyor
Bu fiil, “ûüumers ~ ûüumars: söylüyor” fiili ile aynı köklüdür...

 

► niçen {ös.ynl} veriliyor
Bu fiil “meçams ~ meçay ~ meçaps: veriyor” fiili ile aynı köklüdür. Fiil başı “me-” kurallı olarak vuayel önünde “n-”ye dönüşür.

 

► iûaxen {ös.ynl} kırılıyor
Bu fiil “ûaxums ~ ûaxuy ~ ûaxups: kırıyor” fiili ile aynı köklüdür.

 

► ilven ~ ilen ~ ilinen* ~ ixtimen {ös.nsz} gidilir, gidiliyor
* Bu kelimedeki “-in-”, ettirgen fiillerde bulunan aynı biçimli ekten farklıdır. “ixaôarinen: konuşuluyor, ibgarinen: ağlanıyor” vb. kelimelerde de ettirgen olmayan “-in-” bulunmaktadır.

Örnek(Evuli)

► Üaûais ûobaşe mutu var iziûen. Herkese gizli bir şey söylenmez.

► Ham neâi var iûaxen. Bu ceviz kırılamıyor.

► Oöume nçai para niçen. Yarın çay parası veriliyor.

► Ham kva üplai var iûaxen. Bu taş kolay kırılmıyor.

► Mturis cermaşe ilven-i? Karda dağa gidilir mi?

► Noğas üapça gamiçen. Çarşıda hamsi satılıyor.

► Mtviris-ti ngolaşa ixtimen. Karda da yaylaya gidilir.

► Oxorişe ilven-na berepe eöopi do mendiyoni. Eve gidiliyorsa, çocukları alıp götür.

► Ham méxulepe işüomen-na şüva mot iyondramt, oşüpmit. Bu armutlar yeniliyorsa, hiç beklemeyin, yeyin.

28.2. Perfekt/ Perfect

► iziûu : söylendi

► iûüu ~ iûüvinu : söylendi

► niçu : verildi

► iûaxu : kırıldı

► ilvu ~ ilu : gidildi

Örnek(Evuli) 

► Şüimi şeni muti var iziûu. Benim hakkımda bir şey söylenmedi.

► Neâi var iûaxu. Ceviz kırılmadı.

► Nçai para var niçu. Çay parası verilmedi.

► Ham kva var iûaxu. Bu taş kırılmadı.

► Noğas üapça var gamiçu. Çarşıda hamsi satılmadı.

► Ngolaşa var ixtimu. Yaylaya gidilmedi.

28.3. İstek kipi

28.3.1.  Sade biçim

Şahıssız fiillerin İstek kipi sade biçimi en çok “-na” eki konarak koşullu olarak kullanılmaktadır.

► Ham kva var iûaxas-na oxori var maxenenan. Bu taş kırılamazsa evi yapamıyoruz.

► Opşa mtu do var ilven-na amseri nak dobgutatere ? atn. Çok kar yağdı da gidilemiyorsa bu gece nerede kalacağız ?

► Ham oxoris ôaûi mutxape var iziûen-na si-ti ôici dodvare. atn. Bu evde kötü şeyler söylenmiyorsa (söylenemiyorsa) sen de ağzını tutacaksın.

► Ham oxoris cari var iciben-na tenişi oxorişe idi. Bu evde yemek pişmiyorsa başkasının evine git.

28.3.2.  Gelecek zaman

Örnek(Evuli)

► Üaüalepe iûaxasinon. Cevizler kırılacak.

► Üaüalepe iûaxasiyon. Cevizler kırılacak.

► Üaüalepe iûaxasunon. Cevizler kırılacak.

► Üaüalepe iûaxasun. Cevizler kırılacak.

► Süani şeni “diçilu” iziûasen. Senin hakkında “evlendi”denilecek.

► Nçai para niçasere. Çay parası verilecek.

► Ham kva iûaxasen. Bu taş kırılacak.

► Ham kva iûaxasere. Bu taş kırılacak.

► Noğas üapça gamiçasere-i ? Çarşıda hamsi satılacak mı?

► Noğas üapça gamiçasen-i ? Çarşıda hamsi satılacak mı?

► Ngolaşa ixtimasen. Yaylaya gidilecek.

► Ngolaşa ilvasere. Yaylaya gidilecek.