OFLİNE ÇEVİRİ

Kısaltmalar
gyu.	yö.tsz.
yul.	yö.lok.
atn.	yö.yyk.
fur.	yö.dyk.
viw.	yö.dtm.
ark.	yö.dtm.yyk.
arş.	yö.nsz.
xop.	eö.nsz.
sap.	eö.ynl.
fra.	eö.dnl.
ing.	eö.2nl.
lat.	dö.syk.
ös.nsz.	dö.tsz.
ös.ynl.	dö.ytl.
►	dö.btl.
~	/ /

45-2

fiil başları

45.31.    GOWO-(2) yul. ÜOWO-(2) gyu. “Eylemin bir şeyin altında, aşağısında, yarıdan aşağısında” gerçekleştiğini belirtir.

Değişkenleri
► üowv-: ancak Çamlıhemşin ve Ardeşen'de yöreye göre “o” önünde
► üow-: “i, u” önünde

► gowokturu ~ üowvokturu ~ üowomturu altını değiştirmek.
► gowoövalu ~ üowvoöu ~ üowoövalu alt kısmını yakmak.
► gowoûaxu ~ üowvoûûaxu ~ üowoûaxu altını kırmak
► gowoüvatu ~ üowvoüvatu ~ üowoüvatu alt tarafını kesmek

45.32.    ÜOÜO- gyu. OÜO-(1) yul. İkiye ayırmak, ikiye bölmek anlamını verir. ğ OÜO-(2)

45.33.    ÜOŞÜA- gyu. GOŞA- ğ GOŞA-

Değişkenleri
► üoşü-: “i, u” önünde
► üoşüo-: “vi, bi, vu, bu, mi, gi” önünde

45.34.    ÜOWO- gyu. GOWO- ğ GO3O-

Değişkenleri
► üow-: “i, o, u” önünde
► üowv-: “a” önünde
► üowv-: çamlıhemşin ve ardeşen'de yöreye göre “o” önünde

45.35. ME-(1) Eylemin yapandan uzaklaşan hareketi anlatır. Bazen dik yüzeye doğru anlamını da katar.

Değişkenleri
► n-: “a, i, o, u” önünde

► mekosu dik yüzeye doğru süpürmek
► meöadu ~ meöüadu dik bir yüzeye çakmak
► mesvaru dik bir yüzeye yaslayarak dizmek.
► mexedu dik bir yüzeyin önüne oturmak
► mexunu dik bir yerin önüne oturtmak

45.36.    ME-(2) Yapılan eylemden nesnenin “küçük bir bölümünün, bir tarafının, bir kısmının” etkilendiğini anlatır.

► memxişolu atn. küçük bir parça koparmak
► mepunçxolu küçük bir parça koparmak
► menaxu bir bölümünü yıkamak
► mexvathu bir kısmını kemirmek

45.37.    MEÜA- yul. Doğrudan (aşağıya inmeden) karşı tarafa yönelen hareketi anlatır. bkz. 44.40. Meya-

► meüaşüu aşağıya inmeden beri taraftan karşı tarafa canlı bir varlığı göndermek
► meüaxtu aşağıya inmeden beri taraftan karşı tarafa geçmek
► meüamalu aşağıya inmeden beri taraftan karşı tarafa (cansız varlığı) götürmek
► meüawüomilu aşağıya bakmadan beri taraftan karşı tarafa bakmak

45.38.    MELA- Kullanımı en ez olan öneklerden biridir.

► meladvalu içeri (ağıza) koymak/put inside (to the mouth). Cari komelidu. ekmeği ağzına aldı.
► melagutu kir nüfuz etmek/dirt being absorbed. Lebi komelagutu. Kir nüfuz etti

45.39.    MENDA- ~ MİNDA- Ancak Pazar ve Çamlıhemşin diyalektlerinde iki adet fiilde gözlemlenmektedir. (Daha başka örnekler bulduysanız bize bildiriniz ve Mamtinoba “menda-” ile karşılaştırınız.)

Değişkenleri
► mend-: “i, o, u” önünde
► mende-: “vi, vu, mi, gi” önünde

► mendoyonu zorla ya da ısrar ederek (canlı bir varlığı) birinden almak
        → ôaôu-muşis a üaûu mendoyonu. Dedesinden zorla (ısrar ederek) bir kedi aldı.
        → ôaôuli-muşis üaûu var menduyonu. Dedesinden zorla (ısrarla) kedi almadı.
► mendoğmalu zorla ya da ısrar ederek (cansız varlığı) birinden almak
        → Didas a mutxa mendoğmalu şeni ôanda üowvaberûu. Yaşlı kadından bir şey almak için hep ısrar ederdi.
        → Didas ôoûe muti var menduğamûu. Yaşlı kadından (zorla, ya da ısrar ederek) hiçbir zaman bir şey almazdı.

Görüldüğü gibi olumsuz biçimlerde ve fiilimsilerde de kullanıldığına göre buradaki “menda-” fiil başıdır.

45.40.    MEŞÜA- gyu. MEŞA- yul., MİŞA-[1] çxa. Yatay derinliği olan mekanın içine doğru yönelme anlamı verir. Buradaki yatay derinlik aynı zamanda insan tarafından girilmesi zor, bitkilerle kaplı, dar, basık oluşu anlatır.

Değişkenleri
► meşü- ~ meşe-: “i, o, u” önünde
► meşü- ~ meşe-: “vi, bi, vu, bu, va, ba, mi, gi” önünde

► meşüadvalu ~ meşadvalu yatay derinliği olup insanın girmesi zor olan bir mekanın içine koymak
► meşüağmalu ~ meşüağu ~ meşağmalu yatay derinliği olup insanın girmesi zor olan bir mekanın içine götürmek.
► meşüağuru ~ meşağuru yatay derinliği olup insanın girmesi zor olan bir mekanın içinde ölmek.
► meşüasvaru ~ meşasvaru yatay derinliği olup insanın girmesi zor olan bir mekanın içine dizmek
► meşüaûoçu ~ meşaûüoçu yatay derinliği olup insanın girmesi zor olan bir mekanın içine fırlatmak
► meşüaxedu ~ meşaxedu yatay derinliği olup insanın girmesi zor olan bir mekanın içine oturmak.
► meşüolva ~ meşaxtimu yatay derinliği olup insanın girmesi zor olan bir mekanın içine girmek.

45.41.    MEYA- yul. Eylemin başladığı yerden, önce aşağıya doğru inerek oradan tekrar yukarı çıkıp karşıya geçmeyi anlatır. (Vadinin bir yakasından dereye inip oradan çıkarak vadinin karşı tarafına ulaşmak gibi...)

► meyaxtimu Önce aşağıya inerek karşıya geçmek. Nöalaşen komeyoxtu. dereden karşıya geçti.
► meyaşku Önce aşağıya inerek karşı tarafa geçirmek
► meyawüomilu Önce aşağıya bakarak karşıya bakmak
► meyamalu (cansız varlığı) önce aşağıya indirerek karşı tarafa götürmek, geçirmek

45.42.    MEYO- (1) atn. MEO- (1) arş. “Karşı tarafa” anlamı verir.

► meyoğmalu ~ meoğu cansız bir şeyi karşı tarafa götürmek, geçirmek.
► meyoşkvalu ~ meoşku Karşıya ya da öte tarafa geçirmek
► meyolva ~ meolva karşıya geçmek/cross to the opposite side. Orubaşe komeyoxtu: dereden karşıya geçti.
► meyowelimu ~ meowomilu karşı tarafa bakmak

45.43.    MEYO-(2) atn. MEO-(2) arş. “Yeniden, tekrarlama” anlamı verir.

► meyocibu ~ meocibu ~ meyagubu tekrar pişirmek
► meyodvalu ~ meodu ~ meyadu Yeniden adlandırmak
        → Beres yoxo meyodves. çocuğun adını değiştirdiler (yeni bir isim verdiler).
► meyogalu ~ meogu ~ meyogalu bir alışkanlıktan kurtulmak
        → wiüara oşus meyagu. Sigara içme alışkanlığını terketti.
► meyoüoreéxu ~ meoüoreéxu tekrar saymak
        → A üoreéxeri para meyoüoreéxu. Bir kez sayılmış parayı tekrar saydı.
► meyonaxu ~ meonaxu yeniden yıkamak
        → Ağne naxveri dolokunape-muşi meyonaxu. Yeni yıkanmış giysilerini tekrar yıkadı.
► meyonöaru ~ meonöaru ~ meyoöaru yeniden (tekrar) yazmak
        → Nöarerepe ağne karûalis meyonöaru. Tüm yazılarını yeni bir kağıda tekrardan yazdı.

45.44.    MO- Konuşana doğru anlamı verir.

Değişkenleri
► m-: “u” önünde
► mv-: “a” önünde

► moğmalu (cansız varlığı) konuşana doğru getirmek
        → germaşe dişüa moğams: ormandan odun getiriyor.
► mokosu konuşana doğru süpürmek
        → Pavrepe moykosams. yaprakları kendine doğru süpürüyor.
► molva ~ moxtimu konuşana doğru gelmek
        → Haşo mulun. bu tarafa geliyor.
► moncğonu konuşana doğru göndermek
        → Karûali moncğonu. mektup gönderdi.

45.45.    MOÜO-(1) Arka, arka taraf anlamı verir.

Değişkenleri
► moü-: “i, u” önünde
► moüv-: “a” önünde

► Moüoéonu arkasına saplamak, dikmek
► Moüogutinu ~ moüodgitinu arkasında ayakta durmak
► Moüosvaru arkasına dizmek
► Moüoûobu ~ moüoûüobu Arkasına saklanmak
► Moüoûoçu ~ moüoûüoçu Arkasına atmak, arkasından aşırmak
► Moüoxedu arka tarafına oturmak
        → üaôulas komoüomixedu. Arka tarafıma oturdu.

45.46.    MOÜO-(2) yul. Karşıdan beriye doğru direkt (aşağıya inmeden) yönelmeyi belirtir.

► moüoxûimu karşıdan beriye doğru direkt gelmek
► moüowüomilu karşıdan beriye doğru bakmak.
► moüoûüoçu karşıdan beriye doğru atmak.
► moüoputxu karşıdan beriye doğru uçmak.

45.47.    MOLA-(1) Eylemin kapalı mekana yöneldiğini ya da eylemin kapalı mekanda gerçekleştiğini belirtir.

► molawelimu ~ molawomilu ~ molawüomilu kapalı bir mekanın içine bakmak.
        → Muüu puci uyonun ya do axiris a komolaweru. Kaç ineği var diye ahırın içine şöyle bir baktı.
► molabğalu (katı maddeyi) kapalı bir mekanın içine dökmek
        → Piliûas markvali molabğu. sobanın içine yumurtaları koydu.
► moladvalu kapalı mekanın içine koymak./put inside a closed place.
        → Dişüa piliûas komolabdvi. Odunu sobaya koydum.
► molağuru kapalı mekanın içinde ölmek.
        → Badi oda-muşis xavala xvala komolağuru. Yaşlı adam odasında yapayalnız öldü.
► molaxunu kapalı mekanın içine oturtmak; hapsetmek.
        → üaûu odas komolaxunu. Kediyi odaya oturttu; odaya hapsetti.

45.48.    MOLA-(2) Konuşan kişiye doğru yaklaşan hareketi anlatır.

► molağmalu (katı maddeyi) öteden beriye doğru getirmek
► molancğonu öteden beriye doğru göndermek
► molanûoru öteden beriye doğru çekmek, yanaştırmak.
► molatoru öteden beriye doğru çekmek
► mololva ~ molaxtimu öteden beriye doğru gelmek
► molayonu ~ molaonu (canlı varlığı) öteden beriye doğru getirmek.

45.49.    MOŞÜA- gyu. MOŞA- yul. “Enlemesine derinliği olan kapalı mekanın içinden dışa doğru yönelme” anlamı verir.

Değişkenleri
► moşü-: “i, o, u” önünde
► moşüv-: “a” önünde

► moşüayonu ~ moşayonu (canlı varlığı) ortaya çıkarmak.
► moşüolva ~ moşaxtimu ortaya çıkmak, belirmek.
        → Si-ti nakele moşaxti ? Sen de nereden çıktın ortaya, (nereden belirdin) ?
► moşüağmalu ~ moşüağu ~ moşağmalu (cansız varlığı) ortaya çıkarmak (cansız)

45.50.    MOYO-(1) atn. MOO-(1) arş. “üstüne, üzerine ya da tepesini” anlamı verir.

► moyoğuru ~ mooğuru birşeyin üzerinde ya da üstünde ölmek
► moyokosu ~ mookosu üstünü süpürmek
► moyoûaxu ~ mooûûaxu üstünü ya da tepesini kırmak.
► moyoüoru ~ mooüüoru üstünü ya da tepesini bağlamak
► moyoxvaûu ~ mooxvaûu üstünü ya da tepesini kemirmek.

45.51.    MOYO-(2) atn. MOO-(2) arş. Karşı üst taraftan konuşana doğru yönelmeyi belirtir.

► moyolva ~ moolva karşıdan konuşana doğru geçmek
► moyoşkvalu ~ mooşüu karşıdan konuşana doğru geçirmek
► moyoyoxu ~ mooyoxu karşıdan konuşana doğru çağırmak
► moyowelimu ~ moowomilu karşıdan konuşana doğru bakmak
► moyoğmalu ~ mooğu (cansız varlığı) karşıdan konuşana doğru getirmek
► moyoncğonu ~ mooncğonu (cansız varlığı) karşıdan konuşana doğru göndermek

45.52.    MOWO- “Üstte konuşana doğru yönelme” anlamı verir.

► mowoxvalu atn. ayaklanmak, ayağa kalkmak.
► mowoüaôinu ~ mowonüaôinu aniden yukarı fırlamak, aniden kalkmak.
        → Oüiyinu domagurus mowovuüaôi. Çığlığı duyunca ayağa fırladım.

45.53.    O- yul. Ancak Doğu diyalektlerinde çok az sayıda fiilin başında bulunmaktadır.

Aşağıdakilerle karşılaştırınız
► Kököneki “o-” bkz. 33.5.
► Mamtinoba “o-” bkz. 34.1.
► Başsızlık göstergesi “o-”; bkz. 39.

Bu fiilin başındaki “o-”, tüm kip ve zamanlarda olumlu ve olumsuz biçimlerde bulunduğuna göre fiil-başıdır.
Not:Lazca Batı diyalektlerinde bu fiilin karşılığı, Fiil başı “o-”yu almamaktadır.

Olumsuz biçimlerde de kullanıldığına göre bu fiilin başındaki “o-”, Mamtinoba değildir.

45.54.    OÜO-(1) Birleşme ya da bir araya gelme anlamı verir. Ancak, burdaki birleşme iç içe geçme anlamına gelmemektedir. Bir araya gelen şeyler kendi özelliklerini korurlar.

► oüobgaru birlikte ağlamak
► oüoöadu birbirine çakmak
► oüoöambu birbirine yapıştırmak
► oüoğmalu biriktirmek
► oüolva ~ oüoxtimu bir araya gelmek
► oüosvaru biraraya dizmek.
► oüoxaşüu ~ oüoxaçku birlikte ekmek.

45.55.    OÜO-(2) yul. ÜOÜO- gyu.[2] “İkiye ayırma, ikiye bölme” anlamı verir.

Değişkenleri
► üoü-: “i, o, u” önünde
► üoüv-: “a” önünde
► oü-: “i, o, u” önünde
► oüv-: “a” önünde

► oüoçitu ~ üoüoçitu ortadan yarmak.
► oüontxozu ~ üoüontxozu iki ayrı örgü yapmak.
► oüoöüidu ~ üoüoöirdu ortadan yırtmak; ortadan koparmak
► oüoöüodu ~ üoüoöordu ortadan yırtılmak ya da kopmak
► oüoöüoru ~ üoüoşüoru ortadan biçmek.
► oüoûaxu ~ üoüoûaxu ortadan kırmak, kırıp ortadan bölmek.
► oüoüvatu ~ üoüoüvatu ortadan kesmek
► oüowüalu ~ üoüowalu ortadan yarmak ya da ayırmak.
        → Dişkape oüowüu. Odunları ortadan yardı (ayırdı).
► oüoxvalu ~ üoüoxvalu yıkmak; bozmak
        → Oxori oüoxu. evi yıktı.

45.56.    OXO- “İç içe geçirme, kaynaştırma” anlamı verir.

Değişkenleri
► oxv-: bazı yörelerde “o-” önünde

► oxobalu ~ oüobalu iki farklı sıvıyı (sıcak ve soğuk gibi) birbirine eklemek
► oxoövalu ~ oüoövalu bir arada karıştırp yakmak
► oxogubu ~ oüocibu bir arada pişmek ya da pişirmek
        → Lu do lobya koüocibu. Lahana ile fasülyeyi bir arada pişirdi.
► oxogzalu yanyana iki ya da daha çok ateşi yakmak
► oxoktinu oyalanmak, vakit geçirmek.

[1] Xopa'da da yöreye göre kullanılmaktadır.

[2] Arûaşeni-Oüordule'de “oüo-” şeklinde söylenir

Yasal uyarı: Bu sayfadaki materyaller (Yazı, fotoğraf, ses kaydı vb.)Telif Hakları ile ilgili yasal mevzuat uyarınca korunmakta olup, yazarların ve/veya Lazuri.Com'un yazılı izni olmadıkça kullanılamaz, kaynak gösterilerek dahi iktibas edilemez, her ne suretle olursa olsun ticari amaçla çoğaltma ve yayma yapılamaz, kopya edilemez, diğer internet sayfası ya da topluma acık yerlerde yayınlanamaz/yayımlanamaz.
Lazuri.Com

DİDİ LAZURİ NENAPUNA ÇIKTI !
	Lazcanın Yazıya Geçirilmesinde Tarihsel Bir Adım!... Bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı Lazca sözlük Didi Lazuri Nenapuna, 17 yıl süren detaylı bir alan araştırması ve kaynak taraması sonucu vücuda getirilmiş, Lazcanın bütün diyalektlerini karşılaştırmalı olarak ele alan, Lazca üzerine yapılmış en uzun süreli çalışma olması itibariyle alanında tek!... Seri/Sıra No.: Chiviyazıları: 244/Mjora:45 ISBN: 978-975-9187-40-8 25 Bin Lazca kelime Binlerce deyim ve atasözü Detaylı olarak incelenmiş fiil biçimleri Türkçe ve Latince karşılıklarıyla bitki ve hayvan adları Her kelime için çok sayıda Lazca örnek ve açıklama 1160 sayfa / Büyük boy / Sert kapak Adres: Mühürdarbağı sk. 8/1 Kadıköy İst. Tel.: 0 216 414 91 13/fax: 0 216 414 97 93/e-mail: bilgi@chiviyazilari.com
Lazuri.Com |		Devamı»»