OFLİNE ÇEVİRİ

Kısaltmalar
gyu.	yö.tsz.
yul.	yö.lok.
atn.	yö.yyk.
fur.	yö.dyk.
viw.	yö.dtm.
ark.	yö.dtm.yyk.
arş.	yö.nsz.
xop.	eö.nsz.
sap.	eö.ynl.
fra.	eö.dnl.
ing.	eö.2nl.
lat.	dö.syk.
ös.nsz.	dö.tsz.
ös.ynl.	dö.ytl.
►	dö.btl.
~	/ /

31

kopula fiili

31.  Kopula^[1] Fiili

Türkçede varlık ifade eden “var, yok” kelimeleri ile “-im, -sin, -dir...” ekleri (kopula = koşaç) farklıdır.

Lazcada ise, aynen İngilizce, Fransızca, Almanca gibi dillerde de olduğu gibi, varlık ifade eden fiil kopula işlevini de yapmaktadır.

Lazca varlık-kopula fiili varlık fiili olarak kullanıldığında çoğu zaman Mamtinoba^[2] “ko-” ekini alır. Kopula olarak kullanıldığında Mamtinoba ile başlamaz.

31.1. Varlık-Kopula fiili

31.1.1.  Çekim

Tablo 36: Varlık-kopula fiili Sade emperfekt

* “So: nerede” kelimesinin arkasında “‘re, ‘ret, ‘ran, ‘rer, ‘rertu, ‘nan ” şeklinde söylenir. “So’re: neredesin ?” gibi.
Not 1 : Lazca Doğu diyalektlerindeki 2. ve 3. şahıs biçimleri “ Mi(n): kim, Mu(n): ne” kelimelerinin arkasına geldiğinde “ore, oren, oret, orenan” şeklinde söylenir: Min ore ? Kimsin; Mun oren? Nedir? gibi.
Not 2 : Bu tablodaki /r/ fonemi yöreye göre bazen /y/ gibi telaffuz edilir, bazen de yutulur. Bu durum bütün biçimler için geçerlidir.

Tablo 37: Emperfekt geçmiş zaman

Tablo 38: İstek kipi

Tablo 39: Gelecek zaman

31.1.2.  Kullanım(Oxmaru)

31.1.2.1. Varlık fiili olarak

{yö.tsz} Yalın özneli tümleçsiz fiil

► Ma vore. Ben varım, ben mevcudum.
► Ma kovore. Ben varım, ben mevcudum.
► Ğormoûi kon. Tanrı vardır.
► Mjora koren.Güneş vardır.
► Üaôüaôi var on.“Üaôüaôi^[3] yoktur.
► Öinüa va ren-i ? “Öinüa”^[4] yok mudur?
► Ôoûe orûi-i ? Sen hiç var mıydın ?; Sen hiç yaşadın mı ?(Ölü birine söylenir.)

31.1.2.2. Bulunduğu yeri bildirme fiili olarak

{yö.lok} Yalın özneli Lokatif tümleçli fiil

► Si so re? Nerdesin ?
► Ma oxoris vore. Ben evdeyim.
► Çxomi ğalis ren. Balık derededir.
► Nana nak on ? Anne nerededir ?
► Nana onûules ren-i ? Anne tarlada mıdır ?
► Xoci baüis va ren-i ? Öküz ahırda değil mi ?

31.1.2.3. Kopula olarak

{yö.yyk} Yalın özneli Yalın yüklemli fiil

► Ma Lazi vore. Ben Laz’ım.
► Ma Lazi bore. Ben Laz’ım.
► Ma xvala var vore. Ben yalnız değilim.
► Si min ore ? Sen kimsın ?
► Aşela bere ren. Aşela çocuktur.
► Tanura min oren ? Tanura kimdir ?

31.2.      Ğirs : Değerindedir.

{yö.dyk} Yalın özneli Datif yüklemli fiil

Örnek (Evuli)

Atina {yö.dyk}

► Him mutis va(r) ğirs. O, hiçbir şeye değmez.
► Himus muti var ğirs.Ona, hiçbir şey değmez (Hiçbirşey, onun değerinde, tutarında değil.)
► Ham oşüuris xut lira koğirs. Bu elma beş lira değer, eder.
► Ham oşüuris xut lira ğirs-i ? Bu elma beş lira eder mi ?
► Ham oşüuris xut lira va(r) ğirs-i ? Bu elma beş lira etmez mi ?
► Ham dixas naüu ğirs ? Bu arazi nekadar değer/ eder ?

[1] Kopula: (<lat. copula) Türkçe gramerde “koşaç” denilir.
[2] Mamtinoba için bkz. 34.
[3] Üaôüaôi: Öcü
[4] Öinüa: Laz mitolojisinde bir kahraman